Ανάλυση CNN: Πόσο πραγματικός είναι ο κίνδυνος ενός πολέμου στην Ευρώπη;

Τον προηγούμενο μήνα, όταν μια ομάδα ειδικών σε θέματα άμυνας συγκεντρώθηκε στο Whitehall, την έδρα της βρετανικής κυβέρνησης, για να συζητήσει πόσο έτοιμοι είναι το Ηνωμένο Βασίλειο και οι σύμμαχοί του για έναν πόλεμο τα επόμενα χρόνια, το συμπέρασμά τους ήταν αρκετά ανησυχητικό: Δεν είναι έτοιμοι.

Όπως γράφει το CNN, η συνάντηση, που φιλοξενήθηκε από το think tank Royal United Services Institute (RUSI), συγκέντρωσε όχι θερμόαιμους πολεμοκάπηλους αλλά ανθρώπους με πλήρη γνώση των πραγμάτων: μέλη εν ενεργεία και πρώην των ενόπλων δυνάμεων, κυβερνητικούς και αξιωματούχους του ΝΑΤΟ, ερευνητές και επαγγελματίες της αμυντικής βιομηχανίας, που βασίζουν τις εκτιμήσεις τους σε ευρέως αποδεκτές πληροφορίες ότι η Ρωσία προετοιμάζεται για πιθανή άμεση σύγκρουση με την Ευρώπη.

Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι ο μόνος τρόπος για να αποτραπεί αυτό είναι να διασφαλιστεί ότι, αν ξεσπάσει πόλεμος, η Ευρώπη θα νικήσει. Η αύξηση των επενδύσεων στη χρονίως υποχρηματοδοτούμενη ευρωπαϊκή άμυνα είναι κρίσιμη, αλλά ολοένα και περισσότεροι ειδικοί προειδοποιούν ότι χρειάζεται και μια σημαντική αλλαγή νοοτροπίας σε όλα τα επίπεδα. Ήρθε η ώρα οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να ενημερώσουν τους πολίτες τους και να κάνουν σαφές ότι ο καιρός που η Ευρώπη μπορούσε να αγνοεί την απειλή πολέμου έχει παρέλθει.

Όπως δήλωσε ο Sam Greene, καθηγητής ρωσικής πολιτικής στο King’s College του Λονδίνου: «Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι κοινωνίες είναι πρόθυμες να έχουν αυτή τη συζήτηση, αλλά βλέπουμε και κυβερνήσεις που δεν είναι αρκετά σίγουρες για να τη διεξαγάγουν με το κοινό τους». Η συναίνεση των ειδικών είναι ότι η Ρωσία ήδη διεξάγει υβριδικό πόλεμο στη Δύση μέσω σαμποτάζ και διάδοσης χάους και παραπληροφόρησης. Ενδείξεις τέτοιου πολέμου είναι οι επανειλημμένες εισβολές στον εναέριο χώρο του ΝΑΤΟ, GPS jamming στις χώρες της Βαλτικής, εκστρατείες παραπληροφόρησης και επιθέσεις σε κρίσιμες υποδομές, που έχουν εντοπιστεί να σχετίζονται με τις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες. Η Ρωσία αρνείται κάθε εμπλοκή.

Οι επιθέσεις αυτές έχουν ήδη επηρεάσει την άποψη πολλών στην Ευρώπη, ακόμα κι αν ορισμένοι πολιτικοί διστάζουν να τις ονομάσουν υβριδικό πόλεμο. Ο Greene σημειώνει: «Οι άνθρωποι ανησυχούν. Βλέπουμε drones έξω από αεροδρόμια και υπάρχει η αίσθηση ότι είναι ζήτημα χρόνου πριν κάποιο drone προκαλέσει ατύχημα σε επιβατικό αεροσκάφος».

Οι ανησυχίες των χωρών της Βαλτικής

Μολονότι η Μόσχα δεν έχει πραγματοποιήσει άμεσες επιθέσεις κατά συμμάχων του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη – κάτι που οι ειδικοί αποδίδουν στο γεγονός ότι η Ρωσία γνωρίζει πως δεν θα μπορούσε να νικήσει τη συμμαχία με τις τρέχουσες δυνατότητές της – υπάρχουν ολοένα και περισσότερα σημάδια ότι αυτό μπορεί να αλλάξει στο μέλλον.

Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, προειδοποίησε νωρίτερα φέτος ότι η Ρωσία θα μπορούσε να είναι έτοιμη να χρησιμοποιήσει στρατιωτική δύναμη κατά του ΝΑΤΟ εντός πέντε ετών. Ο Γερμανός ΥΠΕΞ, Johann Wadephul, συμφώνησε, αναφέροντας ότι οι γερμανικές υπηρεσίες πληροφοριών θεωρούν ότι η Μόσχα «τουλάχιστον κρατά ανοικτή την επιλογή πολέμου κατά του ΝΑΤΟ μέχρι το 2029 το αργότερο». Ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν δήλωσε τον Δεκέμβριο ότι η Ρωσία δεν σχεδιάζει πόλεμο με την Ευρώπη, αλλά «αν η Ευρώπη αποφασίσει ξαφνικά να πολεμήσει μαζί μας, είμαστε έτοιμοι τώρα». Οι χώρες της Βαλτικής εκτιμούν ότι μια επίθεση εναντίον τους θα μπορούσε να έρθει ακόμη και σε τρία χρόνια. Μελέτες του Belfer Center στο Harvard δείχνουν ότι τα έτη που αναφέρονται συχνότερα για πιθανή ρωσική επίθεση κατά του ΝΑΤΟ είναι το 2027 και το 2028.

Η αναγνώριση αυτής της απειλής οδήγησε το ΝΑΤΟ στην ανάπτυξη σχεδίων έκτακτης ανάγκης για την υπεράσπιση των χωρών της Βαλτικής. Ωστόσο, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι τα σχέδια αυτά δεν επαρκούν.

Όπως σημείωσε ο Jack Watling του RUSI: «Υπάρχει σχέδιο με αριθμούς. Αλλά οι κυβερνήσεις δεν λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα για να το εφαρμόσουν. Ακόμα σχεδιάζουμε με βάση πράγματα που δεν υπάρχουν». Ο Βρετανός στρατηγικός αναλυτής υπογράμμισε τον κίνδυνο να σχεδιάζεται η άμυνα βάσει ευσεβών πόθων αντί για την πραγματικότητα.

Η ανάγκη επενδύσεων και η κοινωνική ετοιμότητα

Μέσα στις τελευταίες δεκαετίες, πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες αγνοούσαν σχεδόν πλήρως την άμυνα, επωφελούμενες από μια ιστορική περίοδο ειρήνης. Μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Ευρώπη αύξησε σημαντικά τις δαπάνες για την άμυνα, με στόχο τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ να δαπανούν τουλάχιστον το 2% του ΑΕΠ και μακροπρόθεσμα έως το 5% έως το 2035. Παρά τη θετική κατεύθυνση, οι αναλυτές αμφιβάλλουν για την επίτευξη αυτού του στόχου, κυρίως λόγω οικονομικών πιέσεων και της δυσκολίας εξήγησης στους πολίτες της ανάγκης για περισσότερη θητεία ή ανακατανομή πόρων.

Δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η πλειοψηφία των Ευρωπαίων (78%) ανησυχεί για την άμυνα και την ασφάλεια της ΕΕ τα επόμενα πέντε χρόνια. Παρ’ όλα αυτά, η αποδοχή των αναγκαίων θυσιών ποικίλλει σημαντικά ανά περιοχή: οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και οι γειτονικές της Ρωσίας, όπως η Πολωνία και οι Βαλτικές, έχουν ήδη λάβει μέτρα όπως καταφύγια και στρατιωτική εκπαίδευση.

Η εμπιστοσύνη των πολιτών στις κρατικές δομές επηρεάζει την ετοιμότητα: στις σκανδιναβικές χώρες, όπου η κοινωνική εμπιστοσύνη και η έννοια της «ολικής άμυνας» είναι βαθιά ριζωμένες, οι πολίτες είναι πιο πρόθυμοι να συμμετάσχουν σε εθνικές προσπάθειες ασφαλείας. Αντιθέτως, χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, με χαμηλότερη εμπιστοσύνη στους θεσμούς, αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες στο να κινητοποιήσουν τους πολίτες για συλλογική ετοιμότητα.