Μπορεί η Ελλάδα να μειώσει τον ΦΠΑ: Μαθήματα από την Ευρώπη

Το ζήτημα των συντελεστών ΦΠΑ στην Ελλάδα επανέρχεται συχνά στο δημόσιο διάλογο, ιδιαίτερα σε περιόδους ακρίβειας και πληθωριστικών πιέσεων. Η χώρα μας εφαρμόζει σήμερα τυπικό συντελεστή 24% και μειωμένους 13% και 6%, που καλύπτουν βασικά αγαθά όπως τρόφιμα, φάρμακα και βιβλία. Ωστόσο, η σύγκριση με άλλα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης δείχνει ότι αρκετές χώρες έχουν υιοθετήσει ακόμη χαμηλότερους μειωμένους συντελεστές, με στόχο την ελάφρυνση των νοικοκυριών και την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, ειδικά σε περιόδους πλωθωριστικών πιέσεων. Συνεπώς και η Ελλάδα θα μπορούσε να ακολουθήσει αντίστοιχη πολιτική, εξισορροπώντας τις ανάγκες του προϋπολογισμού με την αγοραστική δύναμη των πολιτών, αλλά δεν είναι στη φιλοσοφία της σημερινής Κυβέρνησης, όπως είπε και ο Πρωθυπουργός στην ΔΕΘ.

Γενικό πλαίσιο ΦΠΑ στην ΕΕ

Η ΕΕ απαιτεί από τα κράτη-μέλη:
-Τυπικό συντελεστή τουλάχιστον 15 %,
-Μέχρι δύο μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ, καθένας τουλάχιστον 5 %
-Υπερ-μειωμένοι συντελεστές και μηδενικοί συντελεστές: Υπερ-μειωμένοι συντελεστές κάτω του 5% εφαρμόζονται σε ορισμένες χώρες για βασικά είδη όπως τρόφιμα και φάρμακα. Η αναθεώρηση της Οδηγίας ΦΠΑ το 2022 έδωσε μεγαλύτερη ευελιξία στα κράτη-μέλη να εφαρμόζουν μηδενικούς/υπερμειωμένους συντελεστές σε επιλεγμένες κατηγορίες (π.χ. είδη υγιεινής, βιβλία/ηλεκτρονικές εκδόσεις, πράσινη ενέργεια). Πολλές χώρες αξιοποίησαν ή δοκίμασαν προσωρινά αυτά τα περιθώρια. Στην Ελλάδα αυτή η Οδηγία ενσωματώθηκε μόλις πρόσφατα τον Ιούλιο του 2025, γιατί είχε σταλεί προειδοποιητική επιστολή από την Κομισιόν, αλλά δεν έγινε χρήση της.

Χώρες που έθεσαν προσωρινά μηδενικό συντελεστή ΦΠΑ 

Ισπανία: Μηδενικός ΦΠΑ σε «βασικά τρόφιμα» (ψωμί, γάλα, αυγά, φρούτα/λαχανικά κ.ά.) ως αντι-πληθωριστικό μέτρο·. Αυξήθηκε σε 2% από 30/9/2024 και επιστροφή στο 4% στη συνέχεια. Προστέθηκε και το ελαιόλαδο στο «καλάθι».
Πολωνία: 0% σε βασικά τρόφιμα 2022 έως 03/2024. Από 1/4/2024 επανήλθε ο 5%.
Πορτογαλία: «IVA Zero» για ~46 είδη τροφίμων 04-12/2023· έληξε από 4/1/2024.
Βουλγαρία: 0% σε ψωμί & αλεύρι 07/2022–12/2024· από 1/1/2025 επανήλθε ο κανονικός συντελεστής.

Χώρες με εξαιρετικά χαμηλούς μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ σε τρόφιμα & φάρμακα

1. Λουξεμβούργο

• Τυπικός ΦΠΑ: 17 % (ο χαμηλότερος στην ΕΕ)
• Μειωμένος (μερικές φορές και υπέρ – super-reduced): 3 % για τρόφιμα, φάρμακα, βιβλία, δημοτικά μέσα και άλλες βασικές ανάγκες
• Εντυπωσιακά ευνοϊκός συντελεστής, ειδικά για τρόφιμα & φάρμακα.

2. Γαλλία

• Τυπικός ΦΠΑ: 20 %
• 5,5 % για τρόφιμα, νερό, βιβλία, φάρμακα, ιατρικό εξοπλισμό
• 2,1 % για συνταγογραφούμενα φάρμακα που καλύπτονται από τα ασφαλιστικά ταμεία

3. Κύπρος

• Τυπικός ΦΠΑ: 19 %.
• 5 % για τρόφιμα, φάρμακα, ιατρικό εξοπλισμό, βιβλία κ.α.
• Επίσης 3 % για εφημερίδες, βιβλία και ιατρικό εξοπλισμό για ΑμεΑ

4. Κροατία

• Τυπικός ΦΠΑ: 25 %
• 13 % για τρόφιμα και φάρμακα, και 5 % για βασικά τρόφιμα όπως ψωμί, γάλα, βιβλία, καθώς και για ιατρικό εξοπλισμό για άτομα με αναπηρία

5. Φινλανδία

• Τυπικός ΦΠΑ: 25,5%
• 14 % για τρόφιμα και εστιατόρια
• 10 % για φάρμακα

6. Εσθονία

• Τυπικός ΦΠΑ: 24 %
• 9 % για φάρμακα και ιατρικό εξοπλισμό για ΑμεΑ

7. Ελλάδα

• Τυπικός ΦΠΑ: 24 %
• 13 % για τρόφιμα, φάρμακα, κ.ά.
• 6 % για φάρμακα, βιβλία, έντυπα περιοδικά

8. Λετονία

• Τυπικός ΦΠΑ: 21%
• 12 % για φάρμακα, τρόφιμα βρεφών, βιβλία

9. Λιθουανία

Τυπικός ΦΠΑ: 21%
5% για φάρμακα / ιατρικό εξοπλισμό,  9% για βιβλία κ.ά.

10. Πορτογαλία

• Τυπικός ΦΠΑ: 23 %
• 6 % για τρόφιμα, φάρμακα, βιβλία κ.ά.

11. Ρουμανία

• Τυπικός ΦΠΑ: 19%
• 9% για τρόφιμα και φάρμακα, 5% για βιβλία, πολιτιστικές εκδηλώσεις κ.ά.

12. Πολωνία

• Τυπικός ΦΠΑ: 23%
• 8% για τρόφιμα και φάρμακα, 5% για βασικά τρόφιμα και υγειονομικά είδη

13. Σλοβενία

• Τυπικός ΦΠΑ: 22%
• 9,5% για τρόφιμα, φάρμακα, βιβλία, ιατρικό εξοπλισμό κ.ά.

14. Σλοβακία

• Τυπικός ΦΠΑ: 23%
• 19% για τρόφιμα και φάρμακα, όμως 5% για βασικά είδη και εφημερίδες. Κατά τα άλλα, εξαιρούνται βασικά τρόφιμα και φάρμακα από πρόσφατη αύξηση

Συνοπτικός πίνακας (επιλεγμένες χώρες -μειωμένος ΦΠΑ για τρόφιμα/φαρμακευτικά)