Χαράλαμπος Χαραλαμπίδης: Τα σκουπίδια μπορεί να γίνουν εξαγώγιμο προϊόν

Στη συνέντευξη που ακολουθεί στην ενότητα Business Minds, μιλά ο Χαράλαμπος Χαραλαμπίδης, διευθυντής Έργων Διαχείρισης Απορριμμάτων της ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, ένας έμπειρος επαγγελματίας με πολύχρονη πορεία στον τομέα της περιβαλλοντικής τεχνολογίας και της κυκλικής οικονομίας. Ο κ. Χαραλαμπίδης αναλύει τον τρόπο με τον οποίο προσδιορίζονται οι ανάγκες των πόλεων στη διαχείριση απορριμμάτων, επισημαίνοντας ότι η αποτελεσματική διαχείριση είναι δείκτης πολιτισμού. Τονίζει τις διαφορές ανάμεσα σε ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες ως προς τον όγκο και την επεξεργασία των αποβλήτων, παρουσιάζει τις σύγχρονες τεχνολογίες και τα μοντέλα διαχείρισης που εφαρμόζονται στην Ευρώπη και περιγράφει τις ιδιαιτερότητες της Ελλάδας στον συγκεκριμένο τομέα. Αναφέρεται στις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το θεσμικό πλαίσιο, στη σημασία της συνεργασίας κράτους, ΟΤΑ, ιδιωτών και πολιτών, αλλά και στις προοπτικές ανάπτυξης μέσω ΣΔΙΤ και χρηματοδοτικών εργαλείων. Κλείνοντας, αναδεικνύει την εμπειρία της ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ με επιτυχημένα έργα σε διάφορες περιοχές της χώρας, επισημαίνοντας πως η αποδοχή από τις τοπικές κοινωνίες αποτελεί την ουσιαστικότερη επιβράβευση. Στόχος του, όπως λέει, είναι η ενίσχυση της διαφάνειας και η δημιουργία αμοιβαίας εμπιστοσύνης για βιώσιμα έργα προς όφελος του πολίτη.

Ακολουθεί η συνέντευξη:

Πώς προσδιορίζονται οι ανάγκες μιας πόλης σε σχέση με τη διαχείριση των αστικών απορριμμάτων;
Ο όγκος των αστικών απορριμμάτων αποτελεί καθρέφτη του τρόπου ζωής, της καταναλωτικής συμπεριφοράς και του επιπέδου ανάπτυξης μιας πόλης. Για την εκτίμηση των αναγκών μιας πόλης χρησιμοποιούνται δείκτες όπως η κατά κεφαλήν παραγωγή απορριμμάτων, τα δημογραφικά χαρακτηριστικά, το τουριστικό αποτύπωμα, η εποχικότητα, καθώς και η πυκνότητα δόμησης. Επίσης, κρίσιμος δείκτης είναι το ποσοστό ανακύκλωσης και η κατανομή των απορριμμάτων ανά ρεύμα (οργανικά, χαρτί, πλαστικό κ.λπ.), ώστε να σχεδιαστεί κατάλληλα το δίκτυο υποδομών και υπηρεσιών. Στην ελληνική επικράτεια, εκτιμάται ότι κάθε κάτοικος παράγει κατά μέσο όρο περίπου 450 κιλά απορριμμάτων ετησίως, ανάλογα με την κατηγορία τους (π.χ. αστικά σύμμεικτα, οργανικά κ.λπ.).

Υπάρχουν διαφοροποιήσεις στη διαχείριση απορριμμάτων ανάλογα με το επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης μιας χώρας;
Ναι, υπάρχουν σημαντικές διαφοροποιήσεις. Οι ανεπτυγμένες οικονομίες παράγουν μεγαλύτερους όγκους απορριμμάτων ανά κάτοικο, αλλά διαθέτουν πιο εξελιγμένα συστήματα διαλογής, επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης. Αντίθετα, οι λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες παράγουν λιγότερα απόβλητα, αλλά εμφανίζουν υψηλότερη αναλογία οργανικών απορριμμάτων και συνήθως απουσία οργανωμένου συστήματος διαχείρισης. Η οικονομική ανάπτυξη συνοδεύεται από καλύτερες τεχνολογικές υποδομές, αλλά και αυξημένες περιβαλλοντικές απαιτήσεις.

Ποιες τεχνολογίες χρησιμοποιούνται και ποιο μοντέλο διαχείρισης επικρατεί στις πιο ανεπτυγμένες οικονομίες;
Οι πιο ανεπτυγμένες οικονομίες εφαρμόζουν το μοντέλο της ιεράρχησης στη διαχείριση αποβλήτων: πρόληψη – επαναχρησιμοποίηση – ανακύκλωση – ανάκτηση ενέργειας – υγειονομική ταφή. Χρησιμοποιούνται τεχνολογίες όπως η Μηχανική και Βιολογική Επεξεργασία (ΜΒΕ), η καύση με ανάκτηση ενέργειας (Waste to Energy), προηγμένα Κέντρα Διαλογής, καθώς και εφαρμογές ψηφιακής παρακολούθησης. Κοινό στοιχείο αποτελεί η έμφαση σε αποκεντρωμένα και ευέλικτα συστήματα, με συνδυασμό δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, μέσω Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ).

Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της Ελλάδας στον τομέα διαχείρισης απορριμμάτων; Υπάρχουν ομοιότητες και διαφορές με άλλες ευρωπαϊκές χώρες; Τι είδους έργα απαιτούνται —πολλά και μικρής κλίμακας ή λιγότερα αλλά πιο αποδοτικά σε περιφερειακό επίπεδο;
Η Ελλάδα έχει σημειώσει πρόοδο τα τελευταία χρόνια στη διαχείριση απορριμμάτων, ωστόσο εξακολουθεί να υπολείπεται άλλων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ιδιαίτερα ως προς τα ποσοστά ανακύκλωσης και τον περιορισμό της ταφής. Είναι ενδεικτικό ότι σύμφωνα με την τέταρτη επισκόπηση της εφαρμογής της περιβαλλοντικής πολιτικής που της ΕΕ, η Ελλάδα δεν πέτυχε τον στόχο του 2020 για ανακύκλωση του 50% των αστικών αποβλήτων της. Ταυτόχρονα, η χώρα κινδυνεύει να μην πετύχει τους στόχους του 2025 για ποσοστό ανακύκλωσης 55% για τα αστικά απόβλητα και 65% για όλα τα απορρίμματα συσκευασίας.
Μία από τις βασικές αιτίες αυτής της υστέρησης είναι οι έντονες περιφερειακές ανισότητες: ορισμένες περιοχές διαθέτουν σύγχρονες μονάδες επεξεργασίας, ενώ άλλες εξακολουθούν να βασίζονται σε ΧΥΤΑ ή προσωρινές λύσεις. Η χώρα αρχίζει να αποκτά έναν πιο σταθερό βηματισμό, όμως απαιτείται ένα πολυεπίπεδο σχέδιο με στοχευμένες παρεμβάσεις, προσαρμοσμένες στις ανάγκες κάθε περιοχής. Η κατεύθυνση δεν είναι είτε «πολλά και μικρά» είτε «λίγα και μεγάλα» έργα, αλλά ο κατάλληλος συνδυασμός τους, με έμφαση στην ενίσχυση της ανακύκλωσης και στην ενεργειακή αξιοποίηση των απορριμματογενών καυσίμων που προκύπτουν από την επεξεργασία υπολειμμάτων.

Πώς μπορεί μια οικονομία να αξιοποιήσει τις σύγχρονες μεθόδους διαχείρισης απορριμμάτων στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας και ποιος είναι ο ρόλος της χρηματοδότησης;
Ο τομέας διαχείρισης αποβλήτων αποτελεί βασικό πυλώνα της κυκλικής οικονομίας. Μέσω της ανάκτησης υλικών και ενέργειας, μειώνεται η εξάρτηση από πρωτογενείς φυσικούς πόρους και ενισχύεται η βιώσιμη ανάπτυξη. Η αξιοποίηση των σύγχρονων μεθόδων προϋποθέτει θεσμικό πλαίσιο, τεχνική επάρκεια, ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών, καθώς και την ύπαρξη κατάλληλων χρηματοδοτικών εργαλείων. Τα ευρωπαϊκά προγράμματα, οι Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), καθώς και το Ταμείο Ανάκαμψης, προσφέρουν σημαντικές ευκαιρίες, υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχει συγκροτημένος σχεδιασμός και συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων.

Ένα από τα διαχρονικά προβλήματα στην Ελλάδα είναι οι καθυστερήσεις στην υλοποίηση έργων. Πόσο εφικτή είναι η αρμονική συνεργασία μεταξύ κεντρικής διοίκησης, τοπικής αυτοδιοίκησης, πολιτών και ιδιωτικού τομέα;
Η συνεργασία μεταξύ κράτους, ΟΤΑ, πολιτών και ιδιωτών αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την επιτυχή υλοποίηση έργων διαχείρισης αποβλήτων. Στην Ελλάδα, ωστόσο, συχνά καταγράφονται καθυστερήσεις, εξαιτίας της γραφειοκρατίας, των ασαφών ή επικαλυπτόμενων αρμοδιοτήτων και της έλλειψης διοικητικής συνέχειας. Η πρόοδος προϋποθέτει θεσμική ωρίμανση, διαφάνεια, ουσιαστική διαβούλευση και σταθερότητα στους όρους των διαγωνιστικών διαδικασιών. Όπου παρατηρείται ομαλή λειτουργία, αυτό οφείλεται στον συντονισμό των εμπλεκομένων και στην ύπαρξη κοινής αντίληψης περί δημοσίου συμφέροντος.

Είναι επαρκές το θεσμικό πλαίσιο για τη διαχείριση αποβλήτων ή απαιτούνται αλλαγές; Τι πρέπει να βελτιωθεί;
Το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο έχει βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια, ωστόσο εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικά περιθώρια αναβάθμισης. Η πολυπλοκότητα των εγκρίσεων, οι καθυστερήσεις στην αδειοδότηση και οι συχνές αλλαγές στη νομοθεσία δημιουργούν αβεβαιότητα. Απαιτείται ενοποίηση και απλοποίηση ων διαδικασιών, καθώς και ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών, ακόμη και με αξιοποίηση της τεχνογνωσίας του ιδιωτικού τομέα. Παράλληλα, είναι κρίσιμη η θέσπιση αποτελεσματικών κινήτρων για την ανακύκλωση και την ορθολογική διαχείριση σε τοπικό επίπεδο.

Πόσα έργα διαχείρισης απορριμμάτων έχει σε λειτουργία η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και ποια είναι τα βασικά συμπεράσματα από τη μέχρι σήμερα λειτουργία τους;
Η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ έχει αναλάβει, σχεδιάσει, κατασκευάσει και λειτουργεί με επιτυχία σύγχρονες Μονάδες Επεξεργασίας Απορριμμάτων στην Ήπειρο και την Πελοπόννησο, ενώ βρίσκονται σε φάση υλοποίησης νέες μονάδες στην Κέρκυρα και την Κεντρική Μακεδονία. Οι εγκαταστάσεις αυτές εφαρμόζουν προηγμένες τεχνολογίες, ενσωματώνουν βέλτιστες πρακτικές κυκλικής οικονομίας, επιτυγχάνουν υψηλά ποσοστά ανάκτησης υλικών και μειώνουν σημαντικά την ανάγκη για υγειονομική ταφή. Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι, όταν συνδυάζονται τεχνογνωσία, σωστός σχεδιασμός, εμπειρία στη χρηματοδότηση και επαγγελματισμός στην υλοποίηση, τα έργα αυτά μπορούν να λειτουργήσουν ως πρότυπα για το σύνολο της χώρας.
Ενδεικτικό της αποτελεσματικότητας αυτών των έργων είναι το γεγονός ότι περίπου 70–80% των ανακυκλώσιμων υλικών που παράγονται από την επεξεργασία των απορριμμάτων εξάγεται, αποδεικνύοντας την ποιότητα και την εμπορευσιμότητά τους.

Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες δυσκολίες που αντιμετωπίσατε προσωπικά κατά την εξέλιξη των έργων; Ποια ήταν η πιο δύσκολη και ποια η πιο ευχάριστη στιγμή στην έως τώρα πορεία σας;
Η μεγαλύτερη δυσκολία –και παραμένει πρόκληση– είναι η υπέρβαση της γραφειοκρατίας και η αντιμετώπιση της καχυποψίας που συχνά περιβάλλει τα έργα διαχείρισης απορριμμάτων, ιδιαίτερα στα αρχικά τους στάδια. Η πιο δύσκολη στιγμή ήταν όταν, ενώ υπήρχε πλήρης τεχνική ετοιμότητα, οι απαραίτητες άδειες καθυστερούσαν και η κοινωνική αποδοχή του έργου παρέμενε ζητούμενο.
Αντίθετα, η πιο ευχάριστη στιγμή ήταν όταν οι πρώτες μονάδες τέθηκαν σε δοκιμαστική λειτουργία και έγινε σαφές σε όλους ότι το έργο «δούλεψε» – όχι μόνο τεχνικά, αλλά και σε επίπεδο κοινωνίας. Η αποδοχή των πολιτών είναι, για μένα, η σημαντικότερη επιβράβευση. Και αν υπάρχει κάτι που με γεμίζει πραγματικά, είναι το χαμόγελο των μαθητών που επισκέπτονται σήμερα τις εγκαταστάσεις. Εκεί βρίσκεται, τελικά, το πιο ουσιαστικό “μετάλλιο”.

Ποια είναι τα επόμενα βήματα της εταιρείας σας και ποιοι οι δικοί σας προσωπικοί στόχοι;
Η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ συνεχίζει να επενδύει στην κυκλική οικονομία, με νέα έργα, διεύρυνση των δραστηριοτήτων στον τομέα της ενεργειακής αξιοποίησης απορριμμάτων, καθώς και ανάπτυξη ψηφιακών εργαλείων παρακολούθησης και βελτιστοποίησης της λειτουργίας των μονάδων. Στόχος μας είναι η δημιουργία υποδομών με θετικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα και προστιθέμενη αξία για τις τοπικές κοινωνίες και τη χώρα συνολικά.

Σε προσωπικό επίπεδο, επιδιώκω τη διαρκή βελτίωση, την ενίσχυση της διαφάνειας σε όλα τα στάδιο των έργων και τη διαμόρφωση ενός πλαισίου αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα – με τελικό αποδέκτη και ωφελούμενο τον πολίτη.

Ποιος είναι ο Χαράλαμπος Χαραλαμπίδης
Ο Χαράλαμπος Χαραλαμπίδης διαθέτει εξειδίκευση στη διαχείριση απορριμμάτων και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με σταθερή παρουσία στο χώρο από το 1999. Έχει μακροχρόνια εμπειρία στην ανάπτυξη και διαχείριση σύνθετων έργων περιβαλλοντικής τεχνολογίας στην Ελλάδα και το εξωτερικό, συνεργαζόμενος με μεγάλες ελληνικές και πολυεθνικές εταιρείες. Από το 2011 είναι μέλος του Ομίλου ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, όπου έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο σε έργα που σχετίζονται με τη βιώσιμη ανάπτυξη, την ενεργειακή μετάβαση και την κυκλική οικονομία. Η πορεία του χαρακτηρίζεται από ηγετικούς ρόλους και ενεργή συμμετοχή στη διαχείριση σύνθετων προγραμμάτων και στρατηγικών επενδύσεων. Παράλληλα, είναι εκλεγμένο μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Πανελλήνιου Συνδέσμου Επιχειρήσεων Προστασίας Περιβάλλοντος (ΠΑΣΕΠΠΕ), στον οποίο διατελεί Αντιπρόεδρος, με ενεργή συμμετοχή σε θεσμικά ζητήματα που αφορούν την περιβαλλοντική πολιτική και την πράσινη επιχειρηματικότητα.