Διαβούλευση για τη νέα Ανεξάρτητη Αρχή Εποπτείας της Αγοράς: Άκρως ομιχλώδες και προβληματικό νομοσχέδιο

Η δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση για το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Ανάπτυξης, «Σύσταση και λειτουργία Ανεξάρτητης Αρχής Εποπτείας της Αγοράς και Προστασίας του Καταναλωτή» ολοκληρώθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2025. Συνολικά αναρτήθηκαν περίπου 110 σχόλια κατανεμημένα στα επιμέρους άρθρα.

Καρδιά της κριτικής αποτελεί η σύγκρουση ρόλων και η ανεξαρτησία. Κεντρικός άξονας των σχολίων είναι ο διττός ρόλος που ανατίθεται στη νέα Αρχή. Επιβολή κυρώσεων αλλά και εναλλακτική επίλυση καταναλωτικών διαφορών-αντιπροσωπευτικές αγωγές. Συνδικαλιστικοί φορείς και σωματεία επισημαίνουν ότι η ίδια υπηρεσία δεν μπορεί να «μεσολαβεί» και ταυτόχρονα να «δικάζει», καθώς τίθενται ζητήματα αμεροληψίας και συμβατότητας με την Οδηγία 2013/11/ΕΕ για την ADR.
«Η συνύπαρξη εταιρικής μεσολάβησης και κυρωτικής αρμοδιότητας παραβιάζει την ανεξαρτησία του φορέα επίλυσης διαφορών», σημειώνει ενδεικτικά ο Σύλλογος Εργαζομένων στον Συνήγορο του Καταναλωτή, ενώ αντίστοιχες ενστάσεις καταγράφονται και από τον Ενιαίο Σύλλογο Υπαλλήλων Υπ. Εμπορίου.
Στο ίδιο μήκος κύματος και τα σχόλια επί του άρθρου περί «προσωπικής και λειτουργικής ανεξαρτησίας» των οργάνων. Ζητείται θεσμική θωράκιση ώστε ο «Υποδιοικητής – Συνήγορος του Καταναλωτή» να μην τελεί σε πραγματική ή αντιληπτή εξάρτηση από την εκτελεστική λειτουργία, ακριβώς λόγω του ρόλου του.

Το «καυτό» Άρθρο 47 για τα νωπά – Εφικτό ή ανεφάρμοστο;
Το μέτρο να αναγράφεται στο ράφι «η πορεία διαμόρφωσης της τελικής τιμής» στα νωπά προϊόντα συνάντησε οξύτατη κριτική από ενώσεις καταναλωτών, επαγγελματίες λαϊκών αγορών, τη Λαχαναγορά Θεσσαλονίκης και μεμονωμένους σχολιαστές. Τα βασικά επιχειρήματα: ασάφεια όρων («κατά τρόπο προσήκοντα»), πρακτική αδυναμία ιχνηλάτησης κάθε ενδιάμεσης τιμής στην εφοδιαστική αλυσίδα, κίνδυνος αύξησης γραφειοκρατίας/κόστους χωρίς ουσιαστική ενημέρωση καταναλωτή, ενώ προτείνεται αντί γενικής «πορείας», ρητή αναγραφή τιμής παραγωγού. Κάποιοι θέτουν ακόμη και ζητήματα GDPR/συνταγματικότητας.

Σύμφωνα με τον Σύνδεσμο Eμπόρων Κεντρικής λαχαναγοράς Θεσσαλονίκης «ο χώρος της οργανωμένης εμπορίας νωπών προϊόντων αποτελεί, για τους γνωρίζοντες αυτόν και την λειτουργία της εφοδιαστικής «αλυσίδας», απόδειξη ουσιαστικής υλοποίησης του υγιούς ανταγωνισμού, καθώς ο προσδιορισμός των τιμών στηρίζεται στην βασική οικονομική αρχή της προσφοράς και της ζήτησης. Συνεπώς η συγκεκριμένη διάταξη δεν έχει λόγο θέσπισης εάν σκοπός της είναι η διαφύλαξη του υγιούς ανταγωνισμού καθώς αυτός ήδη λειτουργεί προς όφελος των καταναλωτών με την ουσιαστική εφαρμογή της προσφοράς και ζήτησης. Άλλωστε είναι η ίδια η Ευρωπαϊκή νομοθεσία που διασφαλίζει τον υγιή ανταγωνισμό με την ελευθερία διαμόρφωσης των τιμών μέσω ακριβώς της αρχής της προσφοράς και ζήτησης, γεγονός που καθιστά άνευ αντικειμένου την συγκεκριμένη ρύθμιση. Περαιτέρω η διατύπωση «…πορεία διαμόρφωσης της τελικής τιμής…» σημαίνει ότι θα πρέπει να καταγράφεται το σύνολο των τιμών σε κάθε στάδιο από την παραγωγή έως και τον τελευταίο λιανοπωλητή, οι οποίες ενδεικτικά και μόνο συμπεριλαμβάνουν: το κόστος του παραγωγού και το κέρδος του, το κόστος διαλογής των προϊόντων σε ποιότητες , το κόστος μεταφοράς στο συσκευαστήριο, το κόστος συσκευασίας, το κόστος αποθήκευσης, το κέρδος του συσκευαστηρίου, το κόστος μεταφοράς από το συσκευαστήριο στους εμπόρους, το κόστος του εμπόρου (αποθήκευση, διαχείριση, απώλειες), το κέρδος του εμπόρου, το κόστος του λιανοπωλητή (αποθήκευση, διαχείριση, απώλειες), το κέρδος του λιανοπωλητή κλπ. Είναι προφανές λοιπόν ότι είναι παντελώς ανεφάρμοστη η ανωτέρω πρόβλεψη του νομοσχεδίου».

Επιπλέον χαρακτηρίζει τη διάταξη προβληματική, αναφέροντας ότι «η ανωτέρω πρόβλεψη καθίσταται περαιτέρω προβληματική καθώς θα πρέπει να καθοριστεί, για να μπορεί να υλοποιηθεί κατά τρόπο ασφαλή, συγκεκριμένη διαδικασία με την οποία θα πιστοποιείται η ακρίβεια των στοιχείων (κόστους και τιμών) που από κάθε προηγούμενο στάδιο θα μεταφέρονται – γνωστοποιούνται σε κάθε επόμενο στάδιο της εφοδιαστικής αλυσίδας, με αποτέλεσμα την δραματική αύξηση της γραφειοκρατίας αλλά και ιδίως το κόστος του προϊόντος, ανατρέποντας τον σκοπό της ρύθμισης για την μείωση του κόστους για τον καταναλωτή. Εύλογα λοιπόν προκύπτει το ερώτημα εάν η συγκεκριμένη ρύθμιση εξυπηρετεί απλώς την δημιουργία εντυπώσεων και όχι τον ίδιο τον υγιή ανταγωνισμό , η εξυπηρέτηση του οποίου και η διασφάλιση της προστασίας του καταναλωτή με την μείωση των τιμών μπορεί άνετα να επιτευχθεί με την μείωση του υπερβολικού κόστους διαχείρισης και λειτουργίας της εφοδιαστικής αλυσίδας (από τον παραγωγό μέχρι τον τελικό λιανοπωλητή), της εξάλειψης των γραφειοκρατικών απαιτήσεων και εξόδων που έχουν επιβληθεί στους εμπλεκόμενους φορείς, καθώς και της εξαντλητικής σε βάρος τους φορολογίας. Με δεδομένα όλα τα ανωτέρω, η ύπαρξη της συγκεκριμένης διάταξης δικαιολογείται μόνον στην περίπτωση ρύθμισης μονοπωλιακών ή και ολιγοπωλιακών τμημάτων της οικονομίας μας (ενέργεια, τράπεζες, καύσιμα κλπ) και όχι βέβαια στον τομέα της εμπορίας νωπών προϊόντων με τον τεράστιο αριθμό παραγωγών, εμπόρων και πωλητών».

Θεσμική λογοδοσία και συμμετοχικότητα
Φορείς καταναλωτών και ΑμεΑ ζητούν ρητή υποχρέωση της Αρχής να συνεργάζεται θεσμικά με το Εθνικό Συμβούλιο Καταναλωτή και Αγοράς (ΕΣΚΑ), τις Ενώσεις Καταναλωτών και εκπροσώπους της αγοράς, όχι κατά διακριτική ευχέρεια. Παράλληλα, επικρίνεται ως «μη ρεαλιστική» η σύντομη προθεσμία για παροχή γνώμης της Αρχής σε νομοθετήματα, ιδίως με τεκμαιρόμενη συναίνεση αν παρέλθει άπρακτη.

Στελέχωση και κινητικότητα: «όχι μετακινήσεις χωρίς αίτηση»
Στα άρθρα για οργανικές θέσεις και κινητικότητα, οι περισσότεροι σχολιαστές υπερασπίζονται μια πιο «ανοικτή» στελέχωση, με δυνατότητα αποσπάσεων και μετατάξεων από ευρύτερο φάσμα φορέων και με πρόβλεψη περιφερειακής κατανομής προσωπικού. Ζητούν επίσης οι μετακινήσεις να γίνονται κατόπιν αίτησης ή συναίνεσης του υπαλλήλου (ιδίως όταν αλλάζει περιφερειακή ενότητα ή νησί). Ιδιαίτερη κριτική ασκείται στο πλαφόν 5% των αποσπάσεων προς και από την Αρχή, που «στην πράξη απαγορεύει» την κινητικότητα.

Αποδοχές και υπερωρίες: «δύο ταχύτητες» προσωπικού
Το άρθρο για το κίνητρο επίτευξης στόχων και τις αποδοχές άνοιξε μεγάλη συζήτηση περί «ανισότητας» μεταξύ Ελεγκτών και λοιπού προσωπικού. Συνδικάτα και εργαζόμενοι προτείνουν ενιαίο πλαίσιο υπερωριών/νυχτερινών/Κυριακών για όλους, σημειώνοντας ότι και διοικητικοί/οδηγοί/επιστημονικό προσωπικό συμμετέχουν επιχειρησιακά σε ελέγχους εκτός ωραρίου. Προτείνουν επίσης ρυθμίσεις για προσωπική διαφορά και δυνατότητα bonus με αντικειμενικά κριτήρια.

Πηγές από την Ένωση Σούπερ Μάρκετ Ελλάδος επισημαίνουν στο Financial Report ότι «υπάρχουν αρκετά σημεία τα οποία δεν καταλαβαίνουμε σε αυτό το σχέδιο νόμου για την Ανεξάρτητη Αρχή Καταναλωτή και θα ζητήσουμε διευκρινίσεις. Οπότε, όταν θα κατανοήσουμε τις προθέσεις του συγγραφέα του νομοσχεδίου, θα πάρουμε συγκεκριμένη θέση πάνω σε αυτό. Δεν μπορούμε να πάρουμε να θέση σε κάτι το οποίο δεν καταλαβαίνουμε».

Ειδικότερα, τονίζεται από την ΕΣΕ «Στο σχέδιο νόμου γίνεται λόγος για την «ανακοίνωση διαμόρφωσης τιμής σε νωπά προιόντα στις επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου». Τί είναι αυτό, το σχέδιο νόμου δεν το εξηγεί, είναι ασαφές. Δεν καταλαβαίνουμε τί ακριβώς είναι και πώς μπορεί να εφαρμοστεί στα σούπερ μάρκετ χωρίς περιορισμούς. Αυτό που μπορούμε να πούμε γενικά είναι ότι όταν καταλάβουμε το σκοπό του σχεδίου νόμου και εκτιμήσουμε ότι είναι κάτι που βοηθά πραγματικά τον καταναλωτή, θα το στηρίξουμε. Θα θέλαμε, επίσης, να δούμε και μια εφαρμογή του σε μια άλλη χώρα του πλανήτη, αν υπάρχει, να διαπιστώσουμε τα θετικά αποτελέσματα που είχε για τους καταναλωτές».

Επίσης, κατά τις ίδιες πηγές, θα πρέπει να υπάρξουν διευκρινίσεις, σε σχέση με «τους ποιοτικούς και ποσοτικούς στόχους των οργανικών μονάδων και αναφορικά με τα συστήματα και τις μεθόδους μέτρησης της αποδοτικότητας και αποτελεσματικότητας των οργανικών μονάδων της Αρχής».

Από την πλευρά της η κ. Παναγιώτα Καλαποθαράκου, Πρόεδρος του ΕΚΠΟΙΖΩ τονίζει στο Financial Report ότι οποιαδήποτε νέα προσπάθεια προς όφελος του καταναλωτή, όπως αυτή τώρα με το σχέδιο νόμου για την ανεξάρτητη αρχή, επιχειρείται θα πρέπει να είναι όντως ανεξάρτητη και με κύριο γνώμονά της το συμφέρον του: «Έχουμε διαβάσει το σχέδιο νόμου και θα υποβάλλουμε τα σχόλια μας τις επόμενες ημέρες. Η πρώτη αίσθηση που έχουμε είναι ότι θα πρέπει να υπάρξουν αρκετές βελτιώσεις, αν και είναι γενικά σε σωστή κατεύθυνση». 

Ως παράλειψη η κ. Καλαποθαράκου αναφέρει ότι δεν υπάρχει ρητά μέσα στο κείμενο η σαφής παρουσία και ο ρόλος των καταναλωτικών ενώσεων: «Αυτό που θέλουμε να τονίσουμε είναι ότι θα πρέπει να είναι όντως ανεξάρτητη αυτή η αρχή και όχι συνδεδέμενη με συμφέροντα. Σε αυτό το πλαίσιο, θα πρέπει να υπάρχει άμεση συνεργασία των δύο πλευρών, ενώ θα πρέπει να δοθεί και θεσμικός ρόλος στις ενώσεις, ως συνομιλητή στις όποιες αποφάσεις της Αρχής. Αυτό είναι κάτι που δεν το είδαμε στο σχέδιο νόμου, τη στιγμή που υπάρχει σε αντίστοιχα κείμενα σε χώρες του εξωτερικού».

Την ίδια στιγμή, ο Πρόεδρος του Ινστιτούτου Καταναλωτών (ΙΝΚΑ), Γιώργος Λεχουρίτης αναφέρει ότι πρόκειται επί της ουσίας για αναμάσημα παλαιών διατάξεων που συγχωνεύει φορείς όπως ο Συνήγορος του Καταναλωτή και η ΔΙΜΕΑ και ότι το σκεπτικό του είναι εντελώς λανθασμένο: «Δημιουργείται μια ανεξάρτητη αρχή με Πρόεδρους, αντιπροέδρους, μέλη για να πληρώνει ο ελληνικός λαός, χωρίς, από την πρώτη ανάγνωση, να είναι σαφείς οι στόχοι της ανεξάρτητης αυτής αρχής. Θα λέγαμε ότι είναι κάτι που υπάρχει ήδη, αλλά με άλλα ”ρούχα”. Γενικά πληρώνουμε ανεξάρτητες αρχές που ελάχιστα κάνουν σωστά τη δουλειά τους, με πολύ λίγες εξαιρέσεις και θα πληρώνουμε άλλη μία» τονίζει, προσθέτοντας ότι «στο σχέδιο αναφέρεται ότι η αρχή ”θα ελέγχει τη συμμόρφωση με τη σχετική νομοθεσία».

«Μέχρι τώρα δεν γίνονταν έλεγχοι δηλαδή, δεν επιβάλλονταν πρόστιμα; Γιατί τώρα καταργείται η ΔΙΜΕΑ, ενώ πριν ήταν στην πρώτη σειρά; Επί της ουσίας η δημιουργία της Αρχής, παρότι ανάμεσα στους σκοπούς της είναι ότι θέλει να εφαρμόσει ελέγχους και να επιβάλει πρόστιμα, ακυρώνει όσα έκανε το προηγούμενο χρονικό διάστημα η ΔΙΜΕΑ και οι υπόλοιποι μηχανισμοί ελέγχου, σαν να μην υπήρχαν προηγουμένως. Δεν είναι σαφές όμως το τί νέο θα φέρουν αυτοί οι έλεγχοι» υποστηρίζει ο κ. Λεχουρίτης.