Ενεργοποιούνται και πάλι οι κυρώσεις κατά του Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα

Επανέρχονται από τη διεθνή κοινότητα και τον ΟΗΕ οι κυρώσεις κατά της Τεχεράνης που είχαν ανασταλεί πριν από μια δεκαετία, όταν είχε επιτευχθεί η ιστορική συμφωνία για τον περιορισμό και την παρακολούθηση του πυρηνικού προγράμματος της ισλαμικής χώρας. Η Γαλλία, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο δήλωσαν ότι δεν είχαν άλλη επιλογή από το να επανενεργοποιήσουν τις κυρώσεις, κατηγορώντας το Ιράν ότι δεν εκπληρώνει τις υποχρεώσεις του βάσει της συμφωνίας. Ωστόσο, η εξέλιξη αυτή θα μπορούσε να επιφέρει τον κίνδυνο της περαιτέρω απομάκρυνσης της Τεχεράνης από τη διεθνή εποπτεία του πυρηνικού της προγράμματος.

Οι κυρώσεις επρόκειτο να τερματιστούν οριστικά στις 18 Οκτωβρίου. Ωστόσο, η αρχική συμφωνία, γνωστή ως JCPOA, η οποία προέβλεπε την άρση των κυρώσεων κατά του Ιράν σε αντάλλαγμα για περιορισμούς στο πυρηνικό του πρόγραμμα, επέτρεπε σε οποιοδήποτε υπογράφον μέρος να επαναφέρει τις κυρώσεις πριν από την ημερομηνία αυτή, εάν διαπίστωνε ότι το Ιράν δεν τηρούσε τις δεσμεύσεις του.

Τον Αύγουστο, οι Ευρωπαίοι διαπραγματευτές δήλωσαν στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ότι το Ιράν είχε παραβιάσει «σχεδόν το σύνολο των δεσμεύσεών του στο πλαίσιο της JCPOA» και ότι η Ευρώπη ετοιμαζόταν να ενεργοποιήσει τον μηχανισμό επαναφοράς των κυρώσεων. Παράλληλα, έδωσε διορία ενός μηνός στο Ιράν για να επανεκκινήσει τη διαδικασία, πριν η Ρωσία αναλάβει την προεδρία του Συμβουλίου Ασφαλείας τον Οκτώβριο.

Σε αυτό το πλαίσιο, πραγματοποιήθηκαν αρκετές συναντήσεις και τηλεφωνικές κλήσεις με τον Ιρανό υπουργό Εξωτερικών Αμπάς Αραγτσί και άλλους Ιρανούς αξιωματούχους αλλά σε καμία από αυτές δεν σημειώθηκε πρόοδος στην εκπλήρωση των βασικών απαιτήσεων των Ευρωπαίων: αποδείξεις δηλαδή ότι το Ιράν είναι έτοιμο να διαπραγματευτεί μια διπλωματική λύση, να συμμορφωθεί με την παρακολούθηση και τις επιθεωρήσεις του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) και να δώσει εξηγήσεις για την κατάσταση και την τύχη των περισσότερων από 400 κιλών ουρανίου υψηλού εμπλουτισμού που κατέχει.

Οι δυτικές δυνάμεις και το Ισραήλ κατηγορούν εδώ και καιρό το Ιράν ότι επιδιώκει να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα, αν και η Τεχεράνη επιμένει ότι το πυρηνικό της πρόγραμμα έχει αποκλειστικά ειρηνικό σκοπό.

Τον Σεπτέμβριο, υπήρξε κάποια συμφωνία μεταξύ της ΔΟΑΕ και του Ιράν για την επανέναρξη των επιθεωρήσεων, όμως Ευρωπαίοι διπλωμάτες δήλωσαν ότι ήταν πολύ αόριστη για να είναι καθησυχαστική. Ο Αραγτσί δήλωσε στα ιρανικά κρατικά μέσα ενημέρωσης ότι η πρόσβαση της ΔΟΑΕ στις πυρηνικές εγκαταστάσεις θα είναι περιορισμένη και θα διεξάγεται υπό τους όρους που ορίζει το Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας του Ιράν, προσθέτοντας ότι τα αποθέματα εμπλουτισμένου ουρανίου ενδέχεται να παραμείνουν απρόσιτα, θαμμένα κάτω από τα ερείπια των πυρηνικών εγκαταστάσεων.

Επικρίνοντας την Τεχεράνη για επανειλημμένες παραβιάσεις των δεσμεύσεών της στο πλαίσιο της JCPOA, οι υπουργοί Εξωτερικών της Γαλλίας, της Γερμανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου – των τριών ευρωπαϊκών χωρών που συμμετέχουν στην JCPOA – δήλωσαν ότι «δεν είχαν άλλη επιλογή από το να ενεργοποιήσουν τη διαδικασία επαναφοράς των κυρώσεων», αλλά πρόσθεσαν ότι «δεν είναι το τέλος της διπλωματίας».

Από την πλευρά του, το Ιράν δήλωσε ότι ανακαλεί στην Τεχεράνη τους πρεσβευτές του του στο Παρίσι, το Βερολίνο και το Λονδίνο. Ο Αραγτσί απέστειλε επίσης επιστολή στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ χαρακτηρίζοντας την επανενεργοποίηση των κυρώσεων από τα τρία έθνη ως «μια κατάφωρη κατάχρηση διαδικασίας», ανέφερε το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων IRNA του Ιράν.

Οι επιπτώσεις
Το Snapback επαναφέρει τις κυρώσεις του ΟΗΕ που είχαν επιβληθεί μεταξύ 2006 και 2010 – συμπεριλαμβανομένου ενός εμπάργκο όπλων και της απαγόρευσης στο Ιράν να αποκτήσει τεχνολογία για το πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων του. Στο στόχαστρο βρίσκονται επίσης οι τομείς πετρελαίου και χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών του Ιράν.

Ωστόσο, η ευρωπαϊκή απόφαση δεν είναι δεσμευτική για τους άλλους υπογράφοντες της JCPOA, την Κίνα και τη Ρωσία, ιστορικούς συμμάχους του Ιράν.

Οι ΗΠΑ είχαν αποχωρήσει από την JCPOA κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, έχοντας επιλέξει μια πολιτική «μέγιστης πίεσης» κατά του Ιράν μέσω ενός αυστηρού καθεστώτος κυρώσεων. Η επανενεργοποίηση των κυρώσεων δηλαδή ουσιαστικά κινεί την Ευρώπη προς τη θέση των ΗΠΑ.

Από την πλευρά του, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων προειδοποιεί ότι «ο οικονομικός αντίκτυπος των κυρώσεων του ΟΗΕ και της ΕΕ στο Ιράν θα είναι περιορισμένος, δεδομένης της σοβαρότητας των περιορισμών των ΗΠΑ.

Η αντίδραση του Ιράν
«Μέσω του snapback βάζουν εμπόδια στον δρόμο, όμως τα μυαλά και οι σκέψεις είναι που ανοίγουν ή χτίζουν τον δρόμο», δήλωσε αινιγματικά ο Ιρανός πρόεδρος Μασούντ Πεζεσκιάν.

Ιρανοί αξιωματούχοι είχαν προειδοποιήσει προηγουμένως ότι, αν εφαρμοστεί η επαναφορά των κυρώσεων, η Τεχεράνη θα τερματίσει τη συμμετοχή της στις επιθεωρήσεις της ΔΟΑΕ και θα αποχωρήσει από τη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων (NPT), η οποία θα έθετε τέλος στον διεθνή έλεγχο του πυρηνικού του προγράμματος.

Ωστόσο, το Reuters ανέφερε ότι ο Πεζεσκιάν, μιλώντας σε ομάδα δημοσιογράφων και αναλυτών, διαβεβαίωσε ότι η χώρα του δεν είχε καμία πρόθεση να αποχωρήσει από την NPT ως αντίδραση στην αναβίωση των κυρώσεων.