Eurobank: Η Ελλάδα μετατρέπεται σε περιφερειακό ενεργειακό κόμβο της Ευρώπης

Η Ελλάδα ενισχύει τον ρόλο της ως βασικός παίκτης στον μεταβαλλόμενο ενεργειακό χάρτη της Ευρώπης, μέσω της νέας μακροπρόθεσμης συμφωνίας προμήθειας υγροποιημένου φυσικού αερίου μεταξύ της Atlantic-See LNG Trade και της Venture Global, επισημαίνει η Eurobank Research σε σχετική της ανάλυση.

Αν και η συμφωνία θα έχει περιορισμένη μόνο επίδραση στην αγορά φυσικού αερίου της Ελλάδας, σηματοδοτεί ένα σημαντικό βήμα προκειμένου η χώρα μας να καταστεί περιφερειακός ενεργειακός κόμβος. Συνδέοντας στενότερα τη Νοτιοανατολική Ευρώπη με αξιόπιστες προμήθειες φυσικού αερίου των ΗΠΑ, η συμφωνία υποστηρίζει τις προσπάθειες της ΕΕ να απομακρυνθεί από τη ρωσική ενέργεια και ενισχύει τη μακροπρόθεσμη ενεργειακή ασφάλεια. Μαζί με τις αυξανόμενες υποδομές της Ελλάδας και τα νέα υπεράκτια έργα εξερεύνησης, αυτή η εξέλιξη υπογραμμίζει την αυξανόμενη σημασία της χώρας στο μελλοντικό ενεργειακό μείγμα της Ευρώπης.

Στρατηγική σημασία του Atlantic-See LNG Trade και Venture Global

Η μακροπρόθεσμη συμφωνία προμήθειας LNG μεταξύ της Atlantic-See LNG Trade και της Venture Global σηματοδοτεί ένα σημαντικό βήμα για την ενίσχυση του περιφερειακού ενεργειακού ρόλου της Ελλάδας, παρόλο που η άμεση εγχώρια σύμπτωση θα είναι περιορισμένη. Η σύμβαση των 0,5 mtpa (εκατομμύρια τόνοι ετησίως) — που ισοδυναμεί με περίπου 0,7 bcm (δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα) ετησίως — καλύπτει μόνο το 10-12% της ετήσιας ζήτησης φυσικού αερίου της Ελλάδας. Ως εκ τούτου, η συμφωνία δεν μεταβάλλει ουσιαστικά τις εγχώριες τιμές ή τη βραχυπρόθεσμη δυναμική της προσφοράς, και αντικαθιστά παρά ένα μικρό μέρος των 3,4 mtpa ρωσικού φυσικού αερίου που εισήχθη το 2024. Ένα μεγαλύτερο αποτέλεσμα υποκατάστασης θα απαιτούσε την ενεργοποίηση της επιλογής επέκτασης των όγκων σε 1,5 mtpa.

Όμως, ένα σημαντικό μερίδιο των όγκων LNG αναμένεται να ρέει βόρεια μέσω του FSRU Αλεξανδρούπολης και του Κάθετου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου προς τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και την Ουκρανία. Αυτό ενισχύει τη θέση της Ελλάδας ως περιφερειακού εμπορικού και διαμετακομιστικού κόμβου, ενώ η 20ετής δέσμευση ενισχύει την ενεργειακή ασφάλεια μειώνοντας την έκθεση στις ρωσικές ροές και τη βραχυπρόθεσμη αστάθεια της αγοράς. Οι βιομηχανικοί παραγωγοί και οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας – συμπεριλαμβανομένων των Metlen και της ΔΕΗ – είναι επίσης πιθανό να επωφεληθούν από τη μεγαλύτερη προβλεψιμότητα και ρευστότητα που φέρνει αυτή η μακροπρόθεσμη προσφορά στη χονδρική αγορά. Παράλληλα, υποστηρίζονται τόσο τα υφιστάμενα όσο και νέα έργα επαναεριοποίησης του υγροποιημένου φυσικού αερίου όπως είναι η Αλεξανδρούπολη, η Κόρινθος και ο Βόλος.

Γιατί οι παραδόσεις φυσικού αερίου ξεκινούν το 2030;

Οι συμφωνίες πώλησης LNG περιλαμβάνουν συνήθως πολυετείς χρόνους παράδοσης για την υποστήριξη της χρηματοδότησης έργων, με μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις αγοραστών που επιτρέπουν τη λήψη επενδυτικών αποφάσεων. Η προμήθεια στο πλαίσιο της συμφωνίας ξεκινά το 2030 και είναι πιθανό να συνδέεται με έργα υγροποίησης της Venture Global που βρίσκονται ακόμη υπό κατασκευή και αναμένεται να τεθούν σε λειτουργία γύρω στο 2029–2030. Αυτό το χρονοδιάγραμμα ευθυγραμμίζεται επίσης με την επέκταση των υποδομών φυσικού αερίου της Ελλάδας, συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης της ικανότητας επαναεριοποίησης και των συνεχιζόμενων αναβαθμίσεων στον Κάθετο Διάδρομο Φυσικού Αερίου. Στην ίδια διάσκεψη, όπου υπογράφηκε η συμφωνία για το LNG, η Ελλάδα, η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Δημοκρατία της Μολδαβίας και η Ουκρανία υπέγραψαν κοινή επιστολή ζητώντας ρυθμιστική έγκριση για δύο νέες διαδρομές κατά μήκος του διαδρόμου.

Η ημερομηνία έναρξης του 2030 παρέχει επίσης εμπορική ευελιξία. Επιτρέπει και στις δύο πλευρές να εκτιμήσουν τη ζήτηση αερίου στην Ευρώπη τα επόμενα χρόνια, μειώνοντας τον κίνδυνο δέσμευσης σε υπερβολικούς όγκους. Επίσης, στρατηγικά, τοποθετεί την Ελλάδα στη θέση του περιφερειακού κόμβου ακριβώς τη στιγμή που η απομάκρυνση της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο θα έχει φτάσει σε προχωρημένο στάδιο.

Η τιμολόγηση και το πλαίσιο της αγοράς

Αν και οι όροι τιμολόγησης δεν έχουν αποκαλυφθεί, η συμφωνία θα μπορούσε να ακολουθήσει την πρακτική που ακολουθήθηκε σε άλλα μακροπρόθεσμα συμβόλαια της Venture Global, τα οποία συνδέουν τις τιμές με το Henry Hub και προσθέτουν τέλη υγροποίησης και αποστολής. Με βάση τα τρέχοντα επίπεδα Henry Hub περίπου $3–4/MMBtu, ενδεικτικά, οι τιμές παράδοσης στην Ελλάδα θα κυμαίνονταν μεταξύ 28-35 ευρώ/MWh πριν από την επαναεριοποίηση και τα περιθώρια εμπορίας. Αυτό ευθυγραμμίζεται σε γενικές γραμμές με τις τρέχουσες ευρωπαϊκές τιμές άμεσης παράδοσης.

Ενώ το ρωσικό αέριο ιστορικά είχε ελαφρώς χαμηλότερο κόστος, κατά μέσο όρο 20-25 ευρώ/MWh, η στρατηγική αξία του εφοδιασμού από τις ΗΠΑ δεν έγκειται στην επίτευξη χαμηλότερης τιμής, αλλά στη διασφάλιση μιας ενεργειακής προμήθειας προβλέψιμης, και γεωπολιτικά ασφαλής.

Επαναεριοποίηση – Μεταφορικά Τέλη

Η συμφωνία δεν διευκρινίζει ακόμη τα τέλη επαναεριοποίησης ή μεταφοράς που προορίζονται για τους περιφερειακούς εταίρους της Ελλάδας. Αυτοί οι εμπορικοί όροι θα καθοριστούν ξεχωριστά μέσω συμφωνιών μεταξύ της Atlantic–See LNG Trade και των σχετικών διαχειριστών υποδομών: Gastrade για επαναεριοποίηση στο FSRU Αλεξανδρούπολης και ΔΕΣΦΑ για την μεταφορά μέσω του εθνικού δικτύου της Ελλάδας. Τα τιμολόγια για την περαιτέρω μεταφορά μέσω άλλων χωρών (π.χ. Βουλγαρία, Ρουμανία) θα συμφωνηθούν επίσης σε μεταγενέστερο στάδιο, με βάση τους ενεργειακούς διαδρόμους που θα χρησιμοποιηθούν και τις διαπραγματεύσεις μεταξύ των χωρών.

Συμφωνία Ελλάδας – Ουκρανίας

Η συμφωνία Atlantic–See LNG Trade–Venture Global είναι μια συμφωνία «ομπρέλα», καθώς θα ακολουθήσουν ενδιάμεσες συμφωνίες, που θα αφορούν την περίοδο 2026-2029. Στο πλαίσιο αυτό, στις 16 Νοεμβρίου, η Ελλάδα (ΔΕΠΑ Εμπορίας) και η Ουκρανία (Naftogaz) υπέγραψαν δήλωση προθέσεων για την προμήθεια φυσικού αερίου στην ουκρανική αγορά για τη χειμερινή περίοδο, από τον Δεκέμβριο του 2025 έως τον Μάρτιο του 2026, σηματοδοτώντας ένα ακόμη ουσιαστικό βήμα για την ενίσχυση της ενεργειακής συνεργασίας στην περιοχή και την ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ.

Τερματισμός της εξάρτησης της Ε.Ε από τη ρωσική ενέργεια

Οι πρόσφατες αποφάσεις της ΕΕ αποσκοπούν στον τερματισμό της εξάρτησής της από τη ρωσική ενέργεια με τη διακοπή της εισαγωγής ρωσικού φυσικού αερίου και πετρελαίου. Αν και οι εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου μειώθηκαν απότομα από 150 bcm το 2021 σε 52 bcm το 2024, η Ρωσία εξακολουθούσε να αντιπροσωπεύει το 14,1% των εισαγωγών αερίου της ΕΕ κατά τους πρώτους εννέα μήνες του 2025.

Στις 20 Οκτωβρίου 2025, το Συμβούλιο της ΕΕ ενέκρινε την απαγόρευση των εισαγωγών ρωσικού αερίου από την 1η Ιανουαρίου 2026, με μεταβατικές περιόδους για τις υφιστάμενες συμβάσεις. Η Ελλάδα, μέσω πρότασης του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στον σχεδιασμό του μηχανισμού πιστοποίησης προέλευσης του φυσικού αερίου. Συγκεκριμένα, οι εξαγωγείς μη ρωσικού φυσικού αερίου πρέπει να προσκομίσουν αποδεικτικό προέλευσης πέντε ημέρες πριν από την είσοδο, ενώ το ρωσικό φυσικό αέριο στο πλαίσιο μεταβατικών ρυθμίσεων απαιτεί πιστοποίηση ενός μηνός εκ των προτέρων. Μεταξύ άλλων, οι νέοι κανόνες στοχεύουν ρητά τις έμμεσες ρωσικές εξαγωγές που δρομολογούνται μέσω της Τουρκίας και του αγωγού TurkStream.

Τα επόμενα βήματα στη νομοθετική διαδικασία είναι οι διαπραγματεύσεις μεταξύ του Συμβουλίου της ΕΕ και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με σκοπό την οριστικοποίηση του νέου κανονισμού της ΕΕ.

Επιτάχυνση της υπεράκτιας έρευνας αποθεμάτων φυσικού αερίου

Η Ελλάδα προωθεί τις υπεράκτιες έρευνες φυσικού αερίου μέσω μιας σειράς πρόσφατων συμφωνιών. Στις 6 Νοεμβρίου 2025, η ExxonMobil συμφώνησε να αποκτήσει μερίδιο 60% στην κοινοπραξία Energean–Helleniq Energy που είναι υπεύθυνη για την εξερεύνηση στο «Block 2» στο βόρειο Ιόνιο Πέλαγος. Νωρίτερα, στις 24 Οκτωβρίου 2025, η ελληνική κυβέρνηση υπέγραψε τέσσερις επιπλέον συμφωνίες έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων για τέσσερα οικόπεδα νότια της Πελοποννήσου και της Κρήτης. Η κοινοπραξία Chevron–Helleniq Energy επιλέχθηκε ως προτιμώμενος επενδυτής και για τα τέσσερα μπλοκ. Ένα από αυτά – Νότια της Κρήτης 2 – επικαλύπτεται εν μέρει με τη θαλάσσια ζώνη που διεκδικείται στη θαλάσσια συμφωνία Λιβύης-Τουρκίας.

Το χρονοδιάγραμμα για την ανάπτυξη φυσικού αερίου είναι μακρύ και κυμαίνεται συνήθως από πέντε έως δώδεκα έτη μεταξύ της έναρξης της φάσης εξερεύνησης και της πρώτης παραγωγής. Στο κοίτασμα Αφροδίτη της Κύπρου η έρευνα ξεκίνησε το 2013 και, κυρίως λόγω γεωπολιτικών και εμπορικών καθυστερήσεων, η παραγωγή αναμένεται να ξεκινήσει το 2027 — περίπου δεκατέσσερα χρόνια μετά την έναρξη της φάσης αξιολόγησης. Αντίθετα, το κοίτασμα Kronos, επίσης υπεράκτιο στην Κύπρο, κινείται πιο γρήγορα και αναμένεται επίσης να αρχίσει να παράγει το 2027, μόλις οκτώ χρόνια μετά την έναρξη της αξιολόγησής του. Αυτά τα χρονοδιαγράμματα υπογραμμίζουν ότι η συμβολή των ελληνικών μπλοκ που αδειοδοτήθηκαν πρόσφατα για εξερεύνηση παραμένει μια μεσοπρόθεσμη έως μακροπρόθεσμη προοπτική εφοδιασμού. Επιπλέον, η παραγωγή φυσικού αερίου της Κύπρου προβλέπεται να ξεκινήσει τη στιγμή που η πλήρης απαγόρευση της ΕΕ στο ρωσικό φυσικό αέριο, συμπεριλαμβανομένων των μακροπρόθεσμων συμβάσεων, θα έχει σχεδόν τεθεί σε ισχύ.