Ευρωδικαστήριο για Pfizergate: Κακώς η Κομισιόν μπλόκαρε την πρόσβαση στα sms Φον ντερ Λάιεν στον Μπουρλά

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κακώς αρνήθηκε την δημοσιοποίηση των γραπτών μηνυμάτων (sms) της προέδρου Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν με τον διευθύνοντα σύμβουλο της Pfizer, Άλμπερτ Μπούρλα, για τα εμβόλια στο αποκορύφωμα της πανδημίας Covid-19, έκρινε δικαστήριο της ΕΕ, όπως μεταδίδει το Politico.

Οι δημοσιογράφοι είχαν ζητήσει να δουν τα μυστικά μηνύματα μεταξύ της προέδρου της Επιτροπής και του επικεφαλής της φαρμακευτικής εταιρείας, τα οποία αντάλλαξαν ενόψει μιας συμφωνίας εμβολίων πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ που συμφωνήθηκε μεταξύ της Pfizer και της ΕΕ.

Η απόφαση είναι πιθανό να έχει τεράστιες επιπτώσεις στη διαφάνεια και τη λογοδοσία στην ΕΕ και να πλήξει σοβαρά τη φήμη της Φον ντερ Λάιεν.

Η απόφαση αποτελεί «μια νίκη υπέρ της διαφάνειας», δήλωσε η Ολλανδή ευρωβουλευτής Ρακέλ Γκαρσία Ερμίδα-βαν ντερ Βάλε, η οποία συνδιαπραγματεύεται αλλαγές σε έναν νόμο που διέπει την πρόσβαση σε έγγραφα εκ μέρους της φιλελεύθερης ομάδας Renew Europe. «Οι άνθρωποι απλώς θέλουν και τους επιτρέπεται να γνωρίζουν πώς λαμβάνονται οι αποφάσεις, είναι απαραίτητο σε μια δημοκρατία. Ακόμα κι αν έγινε μέσω ενός γραπτού μηνύματος».

Σε ανακοίνωσή του, το Γενικό Δικαστήριο της ΕΕ δήλωσε ότι η Επιτροπή «δεν εξήγησε με εύλογο τρόπο γιατί έκρινε ότι τα γραπτά μηνύματα που ανταλλάχθηκαν στο πλαίσιο της προμήθειας εμβολίων κατά της Covid-19 δεν περιείχαν σημαντικές πληροφορίες… η διατήρηση των οποίων πρέπει να διασφαλιστεί».

#EUGeneralCourt annuls the @EU_Commission decision refusing The New York Times access to text messages exchanged between President @vonderleyen and the CEO of @Pfizer in the context of #COVID vaccine procurement 👉 https://t.co/ATb3CgbPxg

— EU Court of Justice (@EUCourtPress) May 14, 2025

Η ουσία του ζητήματος είναι το κατά πόσον τα γραπτά μηνύματα θα πρέπει να χαρακτηρίζονται ως έγγραφα και, ως εκ τούτου, να είναι επιλέξιμα για δημοσίευση στο όνομα της διαφάνειας. Ενώ οι ακτιβιστές και πολλοί εξωτερικοί παρατηρητές λένε ότι θα πρέπει να αντιμετωπίζονται όπως ακριβώς οποιοδήποτε άλλο μέσο επίσημης επικοινωνίας όταν σχετίζεται με τη χάραξη πολιτικής, η Επιτροπή δήλωσε ότι δεν θα έπρεπε.

«Η διαφάνεια ήταν ανέκαθεν ύψιστης σημασίας για την Επιτροπή και την Πρόεδρο Φον ντερ Λάιεν», ανέφερε η Επιτροπή σε ανακοίνωσή της μετά την απόφαση. «Θα συνεχίσουμε να τηρούμε αυστηρά το ισχυρό νομικό πλαίσιο που ισχύει για την επιβολή των υποχρεώσεών μας». Ανέφερε ότι θα «αποφασίσει για τα επόμενα βήματα».

Αξιόπιστες εξηγήσεις

Η ύπαρξη των κειμένων — τα οποία η Επιτροπή αρχικά δεν επιβεβαίωσε — αποκαλύφθηκε σε συνέντευξη που έδωσε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στους New York Times το 2021.

Ωστόσο, η εκτελεστική εξουσία της ΕΕ δήλωσε στο δικαστήριο στο Λουξεμβούργο κατά τη διάρκεια προκαταρκτικής ακρόασης πέρυσι ότι το περιεχόμενό τους δεν ήταν αρκετά σημαντικό ώστε να χαρακτηριστούν ως έγγραφα — επομένως δεν ήταν καταχωρημένα και διαθέσιμα για κοινοποίηση σε δημοσιογράφους.

Στην ανακοίνωσή του, το δικαστήριο πρόσθεσε: «Η Επιτροπή δεν μπορεί απλώς να δηλώσει ότι δεν κατέχει τα ζητούμενα έγγραφα, αλλά πρέπει να παράσχει αξιόπιστες εξηγήσεις που θα επιτρέψουν στο κοινό και στο Δικαστήριο να κατανοήσουν γιατί τα εν λόγω έγγραφα δεν μπορούν να βρεθούν».

Μεγάλη αμηχανία

Η υπόθεση ήταν νομικά περίπλοκη για την Φον ντερ Λάιεν, επειδή όχι μόνο υπέγραψε προσωπικά τη μεγαλύτερη σύμβαση εμβολίων της Ένωσης, αλλά προεδρεύει επίσης του ίδιου του θεσμικού οργάνου που είναι επιφορτισμένο με την επιβολή του δικαίου της ΕΕ, το οποίο περιλαμβάνει τις αρχές της διαφάνειας και της λογοδοσίας. Με την απόφαση του δικαστηρίου εναντίον της, παρέχεται πολιτικό οπλοστάσιο σε ένα ευρύ φάσμα επικριτών.

Είναι επίσης μια μεγάλη ντροπή, δεδομένου ότι έχουν περάσει μόλις λίγοι μήνες αφότου η ίδια δεσμεύτηκε δημόσια να υπερασπιστεί τα πρότυπα διαφάνειας, αποτελεσματικότητας και ακεραιότητας κατά τη δεύτερη θητεία της.

Η υπόθεση κινήθηκε από την εφημερίδα The New York Times και τον πρώην επικεφαλής του γραφείου της στις Βρυξέλλες, οι οποίοι άσκησαν αγωγή κατά της απόφασης της Επιτροπής να μην δημοσιοποιήσει τα γραπτά μηνύματα το 2022.

Η ύπαρξη των μηνυμάτων αποκαλύφθηκε σε μια συνέντευξη στους New York Times τον Απρίλιο του 2021 , όπου ο Μπουρλά περιέγραψε τις ανταλλαγές τους ως ενίσχυση της «βαθιάς εμπιστοσύνης» και διευκόλυνση της διαπραγμάτευσης μιας ουσιαστικής συμφωνίας για το εμβόλιο. Αυτή η συμφωνία, που ολοκληρώθηκε τον Μάιο του 2021 , περιελάμβανε τη δέσμευση της ΕΕ να αγοράσει έως και 1,8 δισεκατομμύρια δόσεις του εμβολίου Covid-19 της Pfizer-BioNTech, η μεγαλύτερη μέχρι στιγμής από όλες τις συμφωνίες που έχουν υπογραφεί από τις Βρυξέλλες.

Το ιστορικό των sms Φον ντερ Λάιεν – Μπουρλά

Την άνοιξη του 2020, όταν ο Ντόναλντ Τραμπ ξεκίνησε έναν «παγκόσμιο αγώνα δρόμου» για την άρση των περιορισμών λόγω της πανδημίας , η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν απροετοίμαστη. Δεν υπήρχαν οι απαραίτητες διοικητικές δομές ούτε τα νομικά εργαλεία, ώστε η ΕΕ να προχωρήσει με παρόμοιο τρόπο στην κούρσα της άρσης των lockdown. Η πολιτική υγείας, όπως και η προμήθεια εμβολίων, ήταν και παραμένει αρμοδιότητα των κρατών – μελών της ΕΕ και όχι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ωστόσο η πανδημία άλλαξε τα πάντα. Η Κομισιόν προειδοποίησε ότι σε περίπτωση που κάθε κράτος – μέλος της ΕΕ προχωρούσε μόνο τους στην αγορά εμβολίων, οι πλουσιότερες χώρες θα είχαν πρόσβαση σε περισσότερες δόσεις, πυροδοτώντας ένα κύμα ανταγωνισμού εντός της ΕΕ. Το καλοκαίρι του 2020, τα κράτη μέλη συμφώνησαν να αναθέσουν στην Επιτροπή να προχωρήσει σε συμφωνίες με τις φαρμακευτικές εταιρείες εξ ονόματος όλης της ΕΕ.

Τον Δεκέμβριο του 2020 η κατάσταση στην ΕΕ έμοιαζε σχεδόν απελπιστική. Τα πρώτα εμβόλια της Pfizer κυκλοφόρησαν στο Ηνωμένο Βασίλειο, ακολουθούμενα από αυτά της Moderna και της AstraZeneca, ενώ τα εμβόλια που είχε προμηθευτεί η Κομισιόν δεν αρκούσαν για τα κράτη – μέλη.

Εκείνη την περίοδο η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αναπτύσσει μια ιδιαίτερη, προσωπική σχέση, με τον διευθύνοντα σύμβουλο της Pfizer Άλμπερτ Μπουρλά. Τον Ιανουάριο του 2021, η Κομισιόν επιβεβαίωσε την αναθεώρηση της σύμβασης με την Pfizer για τον διπλασιασμό του αριθμού των δόσεων για την ΕΕ, ώστε να καλύψει το κενό που άφηνε η AstraZeneca. Επίσης η Pfizer διέθετε σημαντική παραγωγική ικανότητα στην ΕΕ και συνεργαζόταν με τη γερμανική εταιρεία BioNTech, η οποία ανέπτυξε την επαναστατική τεχνολογία του m-RNA.

Ο ίδιος ο κ. Μπουρλά ανέφερε στην εφημερίδα New York Times, ότι συνομιλούσε με την πρόεδρο φον ντερ Λάιεν μέσω τηλεφώνου και γραπτών μηνυμάτων.

Το 2021 ο δημοσιογράφος Αλεξάντερ Φάντα κατέθεσε αίτημα ώστε να αποκτήσει πρόσβαση σε αυτά τα SMS. Η Κομισιόν αρνήθηκε. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια, Έμιλι Ο Ράιλι  ξεκίνησε έρευνα για κακοδιοίκηση. Αντιμέτωπη με τη συνεχή άρνηση της Κομισιόν, η Ευρωπαία Διαμεσολαβήτρια έκλεισε την έρευνα τον Ιούλιο του 2022 ασκώντας σκληρή κριτική στην Επιτροπή. Στη συνέχεια η δημοσιογράφος Ματίνα Στεβή των New York Times, ζήτησαν επίσης πρόσβαση στα γραπτά μηνύματα και τελικώς προσέφυγαν στο Δικαστήριο της ΕΕ κατά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Για πολύ καιρό, η Επιτροπή δεν παραδεχόταν καν ότι υπήρχαν τα μηνύματα μεταξύ της προέδρου Φον ντερ Λάιεν και του κ. Μπουρλά. Τελικά η νομική ομάδα της Κομισιόν υποστήριξε ότι ποτέ η Επιτροπή δεν αρνήθηκε ότι υπήρχαν μηνύματα, αλλά τα χαρακτήρισε ως μη σημαντικά και συνεπώς δεν θεωρήθηκαν επίσημα έγγραφα, όπως προβλέπει ο εσωτερικός κανονισμός της Επιτροπής.

Η απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ δεν αφορά στους χειρισμούς της προέδρου Φον ντερ Λάιεν ως προς την αγορά εμβολίων, κάτι που ακόμα και οι πιο σκληρή επικριτές της, τους θεωρούν επιτυχημένους, αλλά στο ζήτημα της διαφάνειας και της πρόσβασης των πολιτών της ΕΕ σε δημόσια έγγραφα.

Κομισιόν: Μελετούμε την απόφαση του Δικαστηρίου και θα δώσουμε πιο λεπτομερείς εξηγήσεις

Με μια αμήχανη δήλωση απάντησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ για τα SMS μεταξύ της προέδρου φον ντερ Λάιεν και του CEO της Pfizer, Άλμπερτ Μπουρλά. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Κομισιόν «η Επιτροπή λαμβάνει υπόψη τη σημερινή απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου σχετικά με αίτημα πρόσβασης σε έγγραφα.

Το Γενικό Δικαστήριο διαπιστώνει ότι η Επιτροπή θα έπρεπε να είχε παράσχει μια πιο λεπτομερή εξήγηση στην απόφασή της ότι δεν κατέχει τα εν λόγω έγγραφα.

Το Γενικό Δικαστήριο δεν αμφισβητεί την πολιτική καταχώρισης της Επιτροπής σχετικά με την πρόσβαση σε έγγραφα. Αυτοί οι κανόνες στοχεύουν στη διασφάλιση της ακεραιότητας των αρχείων της Επιτροπής και της πλήρους διαφάνειας, διασφαλίζοντας ότι τα σημαντικά έγγραφα που συντάσσονται ή παραλαμβάνονται από την Επιτροπή καθίστανται εύκολα προσβάσιμα στους ενδιαφερόμενους πολίτες της ΕΕ.

Η Επιτροπή θα μελετήσει τώρα προσεκτικά την απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου και θα αποφασίσει για τα επόμενα βήματα. Προς τούτο, η Επιτροπή θα εκδώσει νέα απόφαση που θα παρέχει μια πιο λεπτομερή εξήγηση. Η διαφάνεια ήταν πάντα ύψιστης σημασίας για την Επιτροπή και την Πρόεδρο φον ντερ Λάιεν. Θα συνεχίσουμε να τηρούμε αυστηρά το ισχυρό νομικό πλαίσιο που ισχύει για την επιβολή των υποχρεώσεών μας. Παραμένουμε πλήρως προσηλωμένοι στη διατήρηση της διαφάνειας, της λογοδοσίας και της σαφούς επικοινωνίας με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, της κοινωνίας των πολιτών και των εκπροσώπων συμφερόντων».