Η Βουλγαρία ξανά σε τροχιά πολιτικής αβεβαιότητας την ώρα που ετοιμάζεται για το ευρώ

Η Βουλγαρία ξαναμπαίνει σε τροχιά πολιτικής αβεβαιότητας. Tο βράδυ της Πέμπτης ο πρωθυπουργός Ρόσεν Ζελιάζκοφ ανακοίνωσε την παραίτηση της κυβέρνησής του, κλείνοντας ύστερα από λιγότερο από έναν χρόνο τον κύκλο ενός ήδη πιεσμένου κυβερνητικού σχήματος που βρέθηκε αντιμέτωπο με εβδομάδες μαζικών διαδηλώσεων για διαφθορά και οικονομική πολιτική. Η παραίτηση ήρθε λίγα λεπτά πριν η Βουλή προχωρήσει σε ψηφοφορία πρότασης δυσπιστίας, και μόλις λίγες εβδομάδες πριν από την προγραμματισμένη ένταξη της χώρας στην ευρωζώνη την 1η Ιανουαρίου 2026.
H χώρα έχει ζήσει επτά εθνικές εκλογικές αναμετρήσεις από το 2021, με διαδοχικά κοινοβούλια που δυσκολεύονται να παράξουν σταθερές πλειοψηφίες. Το ενδεχόμενο νέων εκλογών που θα ήταν η όγδοη μέσα σε τέσσερα χρόνια επανέρχεται τώρα στο προσκήνιο, καθώς όλα δείχνουν πως η αναζήτηση νέας βιώσιμης πλειοψηφίας θα είναι δύσκολη.
Η σπίθα που άναψε τη φωτιά ήταν ο προϋπολογισμός του 2026. Στα τέλη Νοεμβρίου και στις αρχές Δεκεμβρίου, η κυβέρνηση πρότεινε ένα πακέτο που περιελάμβανε αυξήσεις εισφορών κοινωνικής ασφάλισης και φόρων στα μερίσματα, για να χρηματοδοτηθούν υψηλότερες κρατικές δαπάνες. Υπό την πίεση των κινητοποιήσεων, το σχέδιο αποσύρθηκε στις 2 Δεκεμβρίου, όμως η οργή δεν εκτονώθηκε: οι διαδηλώσεις συνέχισαν να εξαπλώνονται από τη Σόφια σε δεκάδες πόλεις και κωμοπόλεις, μετατρέποντας τον προϋπολογισμό από τεχνικό νομοσχέδιο σε σύμβολο ενός συστήματος που πολλοί πολίτες θεωρούν ότι «δεν αλλάζει».
Το βράδυ της Τετάρτης, οι συγκεντρώσεις κορυφώθηκαν. Οργανωτές και μέσα ενημέρωσης έκαναν λόγο για πλήθη που ξεπέρασαν τις 100.000, με τους δρόμους γύρω από το κοινοβούλιο να γεμίζουν συνθήματα τύπου «Παραίτηση» και «Μαφία έξω», ακόμη και προβολές με λέιζερ πάνω στο κτίριο της Βουλής.
Μεγάλος αριθμός νέων, φοιτητών και αστικών επαγγελματιών, πολλοί εκ των οποίων τάσσονται υπέρ της υιοθέτησης του ευρώ και βλέπουν την ένταξη στην ευρωζώνη ως «σφράγισμα» μιας ευρωπαϊκής πορείας που καθυστέρησε από σκάνδαλα και χαμηλή εμπιστοσύνη στους θεσμούς. Αυτή η ομάδα συνυπήρξε με πολίτες που φοβούνται ότι η αλλαγή νομίσματος θα «φουσκώσει» τις τιμές ή ότι θα υπάρξουν κερδοσκοπικές αυξήσεις λόγω σύγχυσης στη μετατροπή.
Και εδώ βρίσκεται το μεγάλο παράδοξο.  Η Βουλγαρία ετοιμάζεται θεσμικά για την αλλαγή νομίσματος με διπλή αναγραφή τιμών, σταθερή ισοτιμία (1 ευρώ = 1,95583 λέβα) και ένα αυστηρό χρονοδιάγραμμα μετάβασης,  αλλά πολιτικά κινδυνεύει να περάσει την πιο ευαίσθητη περίοδο χωρίς σταθερή κυβέρνηση, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για ελέγχους στην αγορά και διαχείριση κρίσεων.

Φόροι και διαφθορά 
Στον πυρήνα των κινητοποιήσεων δεν ήταν όμως μόνο οι φόροι. Ήταν για άλλη μία φορά η διαφθορά και η αίσθηση «ατιμωρησίας». Σημαντικό μέρος της κοινωνικής δυσαρέσκειας επικεντρώθηκε, σύμφωνα με διεθνή ρεπορτάζ, στον ρόλο του πολιτικού Ντελιάν Πέεφσκι, τον οποίο επικριτές θεωρούν ενσάρκωση της ολιγαρχικής επιρροής και ο οποίος έχει δεχθεί κυρώσεις από ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο. Η στήριξη του κόμματός του προς το κυβερνητικό σχήμα έγινε, για πολλούς διαδηλωτές, απόδειξη ότι «η εξουσία δεν κόβει δεσμούς» με τα δίκτυα που καταγγέλλονται εδώ και χρόνια.
Το ίδιο συμβαίνει με την  υπόθεση του δημάρχου της Βάρνας, Μπλαγκομίρ Κότσεφ, ο οποίος συνελήφθη τον Ιούλιο στο πλαίσιο έρευνας για διαφθορά και κατάχρηση εξουσίας. Παρέμεινε για μήνες υπό κράτηση και τελικά αφέθηκε ελεύθερος με εγγύηση στα τέλη Νοεμβρίου, αρνούμενος κάθε αδίκημα. Για την αντιπολίτευση, τέτοιες υποθέσεις τροφοδοτούν την πεποίθηση ότι οι διώξεις μπορούν να λειτουργούν και ως εργαλείο πολιτικής πίεσης.

Η παραίτηση του Ζελιάζκοφ, πάντως, δεν σημαίνει άμεση πολιτική λύση. Τυπικά, η Βουλή πρέπει να αποδεχθεί την παραίτηση, ενώ στη συνέχεια ο πρόεδρος Ρούμεν Ράντεφ θα δώσει διερευνητικές εντολές για σχηματισμό νέας κυβέρνησης, ξεκινώντας από τη μεγαλύτερη κοινοβουλευτική ομάδα. Αν αποτύχουν οι προσπάθειες, η χώρα οδηγείται σε υπηρεσιακή κυβέρνηση και πρόωρες κάλπες – ένα σενάριο που οι περισσότεροι αναλυτές θεωρούν πιθανό, δεδομένου του κατακερματισμού και της χαμηλής εμπιστοσύνης ανάμεσα στους παίκτες.