Καμπανάκι Σταυρόπουλου για την κατάρρευση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς

Η δημόσια παρέμβαση του επίτιμου αντιπροέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας, Γεωργίου Κωνσταντίνου Σταυρόπουλου, δεν πέρασε απαρατήρητη. Με λόγο σπάνιας ευθύτητας, ο ανώτατος δικαστικός με μακρά διαδρομή στο ΣτΕ, στο Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο και στην Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, περιγράφει μια Δικαιοσύνη σε «θεσμική κρίση» που τον «θλίβει βαθύτατα» και καλεί, σχεδόν δραματικά, «ας βοηθήσουμε όλοι στην ανόρθωση της δικαιοσύνης. Ίσως δεν είναι ακόμα πολύ αργά».

Η παρέμβασή του έρχεται να προστεθεί σε δημοσκοπήσεις που καταγράφουν καθίζηση της εμπιστοσύνης στους θεσμούς, αλλεπάλληλες υποθέσεις που αφήνουν την κοινή γνώμη με την αίσθηση ότι οι «ισχυροί» μένουν στο απυρόβλητο και διεθνείς δείκτες που επισημαίνουν τη χαμηλή εμπιστοσύνη πολιτών και επιχειρήσεων στο ελληνικό σύστημα δικαιοσύνης.

Τι λέει ο κ. Σταυρόπουλος: από τις καθυστερήσεις στα λάθη και την αρχειοθέτηση
Ο κ. Σταυρόπουλος ξεκινά από μια διαπίστωση και αναφέρεται σε «πανθομολογούμενη θεσμική κρίση» της Δικαιοσύνης. Δεν στέκεται όμως στις γνωστές χρόνιες καθυστερήσεις τις οποίες αναγνωρίζει ως «υπαρκτό πρόβλημα», αλλά επιμένει σε κάτι που συχνά αποσιωπάται, δηλαδή στο «μείζον πρόβλημα» των εσφαλμένων δικαστικών αποφάσεων και «λανθασμένων εισαγγελικών κρίσεων» που, όπως σημειώνει, «πληθαίνουν εντυπωσιακά τελευταία».

Στο επίκεντρο της κριτικής του δεν βρίσκεται μόνο η ποιότητα των κρίσεων, αλλά και η στάση απέναντι στην κριτική. Ορισμένοι δικαστικοί λειτουργοί, γράφει, δείχνουν «ιδιαίτερη δυσανεξία» στην κριτική που στοχεύει στη βελτίωση της Δικαιοσύνης και φτάνουν, σύμφωνα με τον ίδιο, να υποστηρίζουν ότι η κριτική «βλάπτει τη δημοκρατία». Την ίδια στιγμή, «ξεχνούν ότι τα προβλήματα στη δικαιοσύνη προέρχονται συχνά από τα σφάλματα των ίδιων των δικαστών και των εισαγγελέων» και πως υπάρχει ή θα έπρεπε να υπάρχει «υποχρέωση λογοδοσίας» και «κοινωνική ευθύνη» ιδίως για όσους βρίσκονται «στις κορυφές της δικαιοσύνης».

Η πιο αιχμηρή στιγμή της παρέμβασης αφορά συγκεκριμένα, έστω και χωρίς ονομαστική αναφορά την «αρχειοθέτηση ποινικών υποθέσεων μείζονος σημασίας», όπως οι υποκλοπές τηλεφωνικών συνομιλιών «προβεβλημένων πολιτικών προσώπων». Η Δικαιοσύνη, υποστηρίζει, δίνει την εικόνα ότι «ερευνά μόνο τα πλημμελήματα ιδιωτών και όχι τις συναφείς κακουργηματικές πράξεις των ισχυρών». Σε μια φράση που συμπυκνώνει το κλίμα, σημειώνει: «Ο λαός αποστρέφεται μια τέτοια δικαιοσύνη, γι’ αυτό και η εκτίμηση της κοινής γνώμης προς αυτήν μειώνεται συνεχώς».

Η παρέμβασή του είναι είναι εσωτερική κριτική από έναν άνθρωπο που δηλώνει ότι και οι παλαιότεροι δικαστές «ίσως κάποτε και εμείς να σφάλαμε», αλλά «δεν υποστηρίξαμε ποτέ δικαστικές επιλογές τόσο κραυγαλέα εσφαλμένες». Η έκκλησή του για «περισσότερη σεμνότητα» και βαθύτερη συνείδηση της ευθύνης απέναντι στον ελληνικό λαό απευθύνεται πρωτίστως στους εν ενεργεία λειτουργούς.

Η κοινωνία γυρίζει την πλάτη
Όσα περιγράφει ο κ. Σταυρόπουλος δεν είναι απλώς «εντυπώσεις». Τα δεδομένα των τελευταίων ετών δείχνουν ότι η εικόνα της Δικαιοσύνης στην κοινή γνώμη επιδεινώνεται.

– Στην ετήσια έρευνα της Public Issue για την εμπιστοσύνη στους θεσμούς (Απρίλιος 2024), λιγότεροι από 3 στους 10 πολίτες (27%) δηλώνουν ότι εμπιστεύονται τη δικαιοσύνη και τους δικαστές, με τις υποθέσεις διαφθοράς, οργανωμένου εγκλήματος, παιδοφιλίας, αστυνομικής βίας και υποκλοπών να έχουν «κλονίσει σε μεγάλο βαθμό το δημόσιο αίσθημα δικαίου» (Public Issue)
– Σε πιο πρόσφατη έρευνα, που δημοσιεύθηκε το φθινόπωρο του 2025, μόλις το 3% των πολιτών δηλώνει ότι αισθάνεται πως «υπάρχει δικαιοσύνη» στην Ελλάδα για τα δικά του ζητήματα, ενώ πάνω από 70% λένε ότι εμπιστεύονται ελάχιστα ή καθόλου το σύστημα δικαιοσύνης.
– Παράλληλα, οργανώσεις δικαιωμάτων επισημαίνουν ότι, μετά από υποθέσεις όπως η τραγωδία στα Τέμπη, η πλειονότητα των πολιτών εκφράζει μικρή ή ανύπαρκτη εμπιστοσύνη στην ικανότητα της Δικαιοσύνης να αποδώσει ευθύνες.

Η κρίση εμπιστοσύνης δεν περιορίζεται στους πολίτες. Στην Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Κράτος Δικαίου και το 2024 EU Justice Scoreboard, καταγράφεται ότι μόλις 28% των επιχειρήσεων στην Ελλάδα δηλώνουν πως αισθάνονται «αρκετά ή πολύ» βέβαιες ότι οι επενδύσεις τους προστατεύονται από το νόμο και τα δικαστήρια, ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά στην ΕΕ.

Με άλλα λόγια, η κριτική του κ. Σταυρόπουλου για τον «λαό που αποστρέφεται μια τέτοια δικαιοσύνη» φαίνεται να συναντά και να εκφράζει μια ήδη καταγεγραμμένη πραγματικότητα.

Η παρέμβαση Σταυρόπουλου δεν είναι μοναχική. Την τελευταία διετία, πανεπιστημιακοί, πρώην δικαστικοί λειτουργοί και συλλογικά όργανα της νομικής κοινότητας έχουν επανειλημμένα αναφερθεί στην ανάγκη η Δικαιοσύνη να ξανακερδίσει την αξιοπιστία της.