Κοπεγχάγη, «Ευρώπη της Άμυνας: Οι 27» χαράζουν κοινή ασπίδα

Σε κλίμα γενικευμένης ανησυχίας μετά τις πρόσφατες ρωσικές παραβιάσεις αεροπορικού χώρου σε Δανία, Πολωνία και Εσθονία, οι ηγέτες των 27 κρατών-μελών της Ε.Ε. συγκεντρώθηκαν την Τετάρτη 1η Οκτωβρίου στο ιστορικό ανάκτορο Christiansborg της Κοπεγχάγης για μια άτυπη Σύνοδο Κορυφής με σαφές διακύβευμα την επιτάχυνση της ευρωπαϊκής άμυνας και τη διαρκή στήριξη στην Ουκρανία. Η συνάντηση, με οικοδέσποινα την πρωθυπουργό της Δανίας Μέτε Φρέντρικσεν και υπό την προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου από τον Αντόνιο Κόστα, διεξήχθη υπό αυστηρά μέτρα ασφαλείας· στο λιμάνι αγκυροβόλησε γερμανική φρεγάτα, ενώ ενεργοποιήθηκαν συστήματα αντι-drone. Η Κοπεγχάγη «ντύθηκε» στα μπλε-κίτρινα της Ουκρανίας, υπογραμμίζοντας το πολιτικό μήνυμα: η Ευρώπη δεν υποχωρεί απέναντι στην κλιμάκωση και στις υβριδικές απειλές.

Στον πυρήνα των συζητήσεων βρέθηκε η «Ευρώπη της Άμυνας». Παρουσιάστηκε από την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και την Ύπατη Εκπρόσωπο Κάγια Καλλάς ένα «scoping paper» ως οδικός χάρτης μετάβασης από γενικές διακηρύξεις σε επιχειρησιακές δράσεις. Το κείμενο θέτει προτεραιότητες σε κρίσιμους τομείς: αεράμυνα και αντιπυραυλική προστασία, πυροβολικό, drones και αντι-drone, στρατιωτική κινητικότητα, κυβερνο-ανθεκτικότητα. Στο τραπέζι βρέθηκαν εμβληματικές πρωτοβουλίες όπως το προτεινόμενο «Ευρωπαϊκό Τείχος Drones» και το «Eastern Flank Watch», που φιλοδοξούν να θωρακίσουν την ανατολική πτέρυγα, αλλά και να δημιουργήσουν ένα πλέγμα επιτήρησης και αποτροπής από Βαλτική μέχρι Μαύρη Θάλασσα. «Οι πολίτες μας ανησυχούν δικαίως για τη διαρκώς προκλητική και απερίσκεπτη συμπεριφορά της Ρωσίας», τόνισε ο Αντόνιο Κόστα, ζητώντας «κοινή δύναμη σε όλα τα μέτωπα».

Η φον ντερ Λάιεν υπογράμμισε ότι το νέο χρηματοδοτικό εργαλείο SAFE, ύψους 150 δισ. ευρώ, είναι ήδη υπερκαλυμμένο και προορίζεται να διοχετεύσει από τις αρχές του 2026 τις πρώτες δόσεις για κοινές ευρωπαϊκές προμήθειες, με τη λογική «συμμαχιών ικανοτήτων» και «lead nations» ώστε να τρέξουν γρηγορότερα τα κρίσιμα προγράμματα. Το «Τείχος Drones» αντλεί τεχνογνωσία από το ουκρανικό πεδίο μάχης — ταχεία ανίχνευση, ηλεκτρονική παρεμβολή και εξουδετέρωση απειλών σε ένα περιβάλλον όπου οι επιθέσεις με μη επανδρωμένα έχουν αλλάξει τη φύση του πολέμου. «Κάθε κράτος-μέλος διαθέτει μία εθνική δύναμη· το στοίχημα είναι η διαλειτουργικότητα και η κοινή ισχύς», σημείωσε, στέλνοντας μήνυμα ότι η ενοποίηση δυνατοτήτων δεν μπορεί να περιμένει.

Στο ουκρανικό, οι «27» επανέλαβαν τη δέσμευσή τους «σε όλα τα μέτωπα» για μια δίκαιη και διαρκή ειρήνη. Στο τραπέζι βρίσκεται ένα νέο (19ο) πακέτο κυρώσεων με έμφαση στην ενεργειακή παράκαμψη μέσω «σκιώδους στόλου», στις χρηματοοικονομικές ροές και στα κρυπτονομίσματα. Η πρόταση για «δάνεια αποζημιώσεων» που θα στηρίζονται στα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, χωρίς κατάσχεση, συζητήθηκε εκτενώς: οι δόσεις θα αποπληρώνονται από την Ουκρανία εφόσον η Ρωσία καταβάλει μελλοντικές αποζημιώσεις, ώστε «ο δράστης να αναλάβει το κόστος», όπως υποστήριξε η πρόεδρος της Κομισιόν. Παράλληλα, συμφωνήθηκε κατ’ αρχήν δαπάνη 2 δισ. ευρώ για drones προς την Ουκρανία, με στόχο να ενεργοποιηθεί η ευρωπαϊκή βιομηχανική βάση.

Η Ελλάδα

Οι εθνικές προτεραιότητες δεν έλειψαν. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ζήτησε η ενίσχυση να αφορά όχι μόνο την ανατολική αλλά και τη νότια και νοτιοανατολική περίμετρο της Ευρώπης, επιμένοντας στη χρηματοδότηση έργων όπως η αντιπυραυλική ομπρέλα και η ολοκληρωμένη άμυνα κατά drones. «Η Ελλάδα εδώ και χρόνια δαπανά πάνω από το 3% του ΑΕΠ για άμυνα. Ηρθε η ώρα η Ευρώπη να κινητοποιήσει ευρωπαϊκούς πόρους για κοινά ευρωπαϊκά έργα», ανέφερε. Ο Εμανουέλ Μακρόν προειδοποίησε ότι «η Ρωσία δοκιμάζει να σπείρει διχασμό· δεν θα το επιτρέψουμε», ο Ντόναλντ Τουσκ μίλησε για «ευρωπαϊκή προτίμηση» στην άμυνα και την καινοτομία, ενώ η Τζόρτζια Μελόνι κάλεσε για ταχύτερη διαλειτουργικότητα με το ΝΑΤΟ. Από την άλλη, ο Βίκτορ Όρμπαν επανέφερε τις ενστάσεις του για αλλαγές στους κανόνες ένταξης που θα μπορούσαν να παρακάμπτουν το βέτο της Ουγγαρίας στο ουκρανικό. Η Κάγια Καλλάς μίλησε για «κρατική τρομοκρατία» εκ μέρους της Ρωσίας και ανάγκη σθεναρής απάντησης, ενώ από το Κίεβο ο επικεφαλής του γραφείου του Ζελένσκι, Αντρίι Γερμάκ, υπογράμμισε ότι η ουκρανική εμπειρία πρέπει να ενσωματωθεί στον σχεδιαζόμενο «τοίχο drones». Ο Σλοβάκος πρωθυπουργός Ρόμπερτ Φίτσο απουσίασε για λόγους υγείας, στον απόηχο της περσινής απόπειρας δολοφονίας σε βάρος του.

Η οικονομική πίεση προς τη Μόσχα παραμένει κεντρικό εργαλείο· με υψηλά επιτόκια, έντονο πληθωρισμό και μεγάλο μερίδιο του ρωσικού προϋπολογισμού να κατευθύνεται στην άμυνα, οι Βρυξέλλες εκτιμούν ότι οι κυρώσεις «δαγκώνουν» — και αναζητούν τρόπους να περιοριστούν περαιτέρω τα έσοδα από ενέργεια και οι διαύλοι χρηματοδότησης του πολέμου. Παράλληλα, στο περιθώριο της Συνόδου, η Δανική Βιομηχανία παρουσίασε το «Copenhagen Pledge», μια δέσμευση 28 μεγάλων εταιρειών για επενδύσεις εφόσον η Ε.Ε. απλοποιήσει κανονισμούς και ενισχύσει την ενιαία αγορά· η πολιτική ηγεσία χαιρέτισε την πρωτοβουλία ως γέφυρα ανάμεσα στην άμυνα, την τεχνολογία και την παραγωγή.

Τυπικές αποφάσεις δεν ελήφθησαν στην Κοπεγχάγη· αυτό ήταν εξ αρχής ο στόχος της άτυπης μορφής. Οι ηγέτες προετοίμασαν το έδαφος για συγκεκριμένες δεσμεύσεις στην τακτική Σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 23–24 Οκτωβρίου στις Βρυξέλλες, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένεται τις επόμενες δύο εβδομάδες να παρουσιάσει πλήρη χάρτη πορείας για την «ετοιμότητα 2030». «Δεν κοιτάμε μόνο το 2030 — ξεκινάμε τώρα», είπε η φον ντερ Λάιεν, δίνοντας το στίγμα μιας Ευρώπης που μετατοπίζεται από «ηπειρωτική δύναμη» σε «δύναμη άμυνας». Σήμερα, Πέμπτη 2 Οκτωβρίου, η Κοπεγχάγη φιλοξενεί και την 7η Σύνοδο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας με πάνω από 40 ηγέτες — ένα ακόμη τεστ συνοχής σε ένα περιβάλλον όπου οι πιέσεις στη Μεσόγειο και το Παλαιστινιακό παραμένουν ανοικτές πληγές. Το μήνυμα που θέλησαν να εκπέμψουν οι «27» είναι καθαρό: η Ρωσία δοκιμάζει τα όρια, αλλά η ευρωπαϊκή απάντηση θα είναι ενιαία, πρακτική και —αυτή τη φορά— ταχύτερη. «Να χτίσουμε μια Ευρώπη τόσο ισχυρή, ώστε ο πόλεμος να μην είναι επιλογή», όπως το έθεσε η Μέτε Φρέντρικσεν. Τώρα, η μπάλα περνά από τη συζήτηση στην απόφαση.