Λειψυδρία: Αντιμέτωπη με κρίση 30ετίας η Αττική – Δραματική μείωση των αποθεμάτων

Αντιμέτωπη με τη μεγαλύτερη κρίση λειψυδρίας των τελευταίων 30 ετών βρίσκεται η Αττική, καθώς η δραματική μείωση των υδάτινων αποθεμάτων στους δύο βασικούς ταμιευτήρες που υδροδοτούν την πρωτεύουσα, τον Μόρνο και την Υλίκη, έχει οδηγήσει σε επίπεδα συναγερμού.

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, η στάθμη των υδάτων έχει υποχωρήσει σε χαμηλό δεκαετίας, γεγονός που αναγκάζει την πολιτεία να ενεργοποιήσει σχέδιο έκτακτης ανάγκης για να διασφαλίσει την επάρκεια νερού στο λεκανοπέδιο, όπου κατοικεί σχεδόν ο μισός πληθυσμός της χώρας.

Οι νεότερες μετρήσεις καταγράφουν μια εικόνα έντονης επιδείνωσης. Στον Μόρνο, ο βασικός ταμιευτήρας που καλύπτει μεγάλο μέρος των αναγκών της Αττικής, έχει χαθεί πάνω από το 40% των αποθεμάτων μέσα σε διάστημα δύο ετών, με την επιφάνεια της λίμνης να έχει σχεδόν υποδιπλασιαστεί. Στην Υλίκη, η κατάσταση είναι εξίσου ανησυχητική, καθώς μόνο τον τελευταίο χρόνο η ποσότητα του νερού έχει μειωθεί κατά 40%, στοιχείο που αποτυπώνει πόσο απότομα έχει επιδεινωθεί η υδρολογική ισορροπία.

Με αυτά τα δεδομένα, η κυβέρνηση έχει ήδη δρομολογήσει την ενεργοποίηση καθεστώτος έκτακτης ανάγκης ειδικά ως προς την κατανάλωση νερού στην Αττική, με στόχο αφενός να εξοικονομηθούν κρίσιμες ποσότητες και αφετέρου να επιταχυνθούν σημαντικά έργα που θα θωρακίσουν την υδροδότηση για τις επόμενες δεκαετίες. Ο στόχος που τίθεται είναι να διασφαλιστεί η κάλυψη των αναγκών του λεκανοπεδίου τουλάχιστον για τα επόμενα 30 χρόνια, μέσα από έναν συνδυασμό νέων έργων, εκσυγχρονισμού υποδομών και αλλαγών στη συμπεριφορά κατανάλωσης.

Κεντρικός πυλώνας του σχεδιασμού που έχει εκπονήσει η κυβέρνηση, μετά από παρακολούθηση της κατάστασης για περισσότερο από έναν χρόνο, είναι το έργο «Εύρυτος». Το σχέδιο προβλέπει την αξιοποίηση πλεονάζοντος νερού από περιοχές με υψηλά επίπεδα βροχόπτωσης, και ειδικότερα από τη λίμνη Κρεμαστών, στην οποία καταλήγουν και οι ποταμοί Κρικελιώτης και Καρπενησιώτης. Παράλληλα βρίσκονται σε φάση σχεδιασμού και υλοποίησης σειρά μικρότερων έργων, που στοχεύουν στη βελτίωση της διαχείρισης και στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας του υδροδοτικού συστήματος.

Στο ίδιο πλαίσιο, η ΕΥΔΑΠ αναπτύσσει ένα σημαντικό επενδυτικό πρόγραμμα ύψους 2,5 δισ. ευρώ, με στόχο την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και του εκσυγχρονισμού των υδάτινων υποδομών. Μεταξύ άλλων προβλέπονται επενδύσεις σε «έξυπνα» δίκτυα, με συστήματα τηλεμετρίας και συνεχούς ελέγχου διαρροών, ώστε να περιοριστούν οι απώλειες νερού στο δίκτυο, καθώς και έργα επαναχρησιμοποίησης νερού για συγκεκριμένες χρήσεις, μειώνοντας την πίεση στους ταμιευτήρες πόσιμου νερού. Στόχος είναι η μετάβαση σε ένα πιο αποδοτικό, ψηφιακά ελεγχόμενο και λιγότερο σπάταλο σύστημα υδροδότησης.

Καθοριστικής σημασίας, ωστόσο, θα είναι και η στάση των πολιτών. Οι αρμόδιες αρχές επισημαίνουν ότι, ακόμη και με την υλοποίηση μεγάλων έργων, η αλόγιστη ή υπερβολική κατανάλωση μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση, ειδικά σε περιόδους παρατεταμένης ξηρασίας.

Ειδικοί και στελέχη της ΕΥΔΑΠ με άμεση γνώση της υπόθεσης τονίζουν ότι η πρωτεύουσα διανύει μια περίοδο «έμμονης ξηρασίας», η οποία μπορεί να συγκριθεί μόνο με την κρίση της περιόδου 1988-1994. Επισημαίνουν ότι το σημερινό πρόβλημα είναι πιο σύνθετο, καθώς συνδέεται άρρηκτα με την κλιματική κρίση. Όπως εξηγούν, σε ολόκληρη τη λεκάνη της Μεσογείου καταγράφονται πλέον λιγότερες ημέρες βροχής ανά έτος, ενώ η συγκέντρωση χιονιού στα βουνά –που «τρέφει» με φυσικό τρόπο ρυάκια και ποτάμια– έχει μειωθεί αισθητά. Η εξέλιξη αυτή οδηγεί σε σταθερή συρρίκνωση της φυσικής εισροής υδάτων στους ταμιευτήρες, δυσχεραίνοντας την αναπλήρωση των αποθεμάτων τους.

Παρά τις τελευταίες ισχυρές βροχοπτώσεις, οι ειδικοί σημειώνουν ότι η συνολική εικόνα δεν έχει αλλάξει ουσιαστικά. Στις περιπτώσεις έντονων καταιγίδων, το μεγαλύτερο μέρος του νερού καταλήγει γρήγορα στη θάλασσα, χωρίς να προλαβαίνει να αποθηκευτεί στους ταμιευτήρες. Έτσι, τα επεισόδια έντονων βροχοπτώσεων δεν αντισταθμίζουν την απώλεια νερού που προκαλεί η παρατεταμένη ξηρασία.

Οι ίδιες πηγές αναφέρονται και σε παραδείγματα από το εξωτερικό, που επιβεβαιώνουν πόσο κρίσιμη είναι η έγκαιρη και συντονισμένη αντίδραση, αλλά και η υπεύθυνη συμπεριφορά των καταναλωτών. Το 2008, η Κύπρος αναγκάστηκε να μεταφέρει περίπου 8 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού με δεξαμενόπλοια από την Ελλάδα προκειμένου να καλύψει τις ανάγκες της. Σήμερα, έχοντας αντλήσει διδάγματα από εκείνη την κρίση, έχει ενισχύσει σημαντικά την ανθεκτικότητά της, με νέες μονάδες αφαλάτωσης και αυστηρότερα μέτρα εξοικονόμησης, κάτι που –προς το παρόν– στην Ελλάδα δεν εφαρμόζεται σε αντίστοιχη κλίμακα.

Ανάλογες πιέσεις αντιμετωπίζουν η νότια Γαλλία, η Ισπανία και η Ιταλία, με τις κυβερνήσεις τους να θέτουν περιοχές σε «συναγερμό νερού» και να υιοθετούν μέτρα αντίστοιχα με αυτά που σχεδιάζει τώρα η Ελλάδα, από περιορισμούς στην κατανάλωση μέχρι επενδύσεις σε νέες υποδομές και τεχνολογίες.

Στον αντίποδα, αρνητικό παράδειγμα αποτελεί το Ιράν, όπου η καθυστερημένη αντίδραση απέναντι σε μια πολύ σοβαρή κρίση έλλειψης νερού έχει οδηγήσει στο να εξετάζονται σήμερα ακραίες λύσεις, όπως η επιβολή δελτίου στο νερό ή ακόμη και το ενδεχόμενο εγκατάλειψης της πρωτεύουσας Τεχεράνης σε βάθος χρόνου.