Politico: Alert από Ελλάδα και Ιταλία προς την ΕΕ για επιρροή Ρωσίας και Τουρκίας στη Λιβύη – Αμήχανες οι Βρυξέλλες

Καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζει να μονοπωλεί το ενδιαφέρον των Βρυξελλών, δύο κράτη-μέλη της Ε.Ε., η Ελλάδα και η Ιταλία, προσπαθούν μάταια να στρέψουν την προσοχή των συμμάχων τους στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, όπου διαμορφώνεται μια νέα πηγή σοβαρής απειλής για την ευρωπαϊκή ασφάλεια: η Λιβύη.

Οι προσφυγικές ροές από τη Λιβύη έχουν εκτοξευθεί, όπως επισημαίνει σε ανάλυσή του το Politico. Η Ιταλία ανησυχεί για τη ραγδαία αύξηση της ρωσικής στρατιωτικής παρουσίας μέσω αποστολής όπλων και για την πιθανή δημιουργία ρωσικής ναυτικής βάσης στο λιμάνι του Τομπρούκ. Η Ελλάδα, από την πλευρά της, βλέπει την Άγκυρα να εμβαθύνει τις σχέσεις της με την προσωρινή κυβέρνηση της Τρίπολης, επιδιώκοντας τη χάραξη παράνομων θαλάσσιων ζωνών νοτίως της Κρήτης.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Λιβύη: Αμφισβητεί με Ρηματική Διακοίνωση τη “μέση γραμμή” που όρισε η Ελλάδα

Αποτυπώνει για πρώτη φορά σε επίσημο έγγραφο τις διεκδικήσεις της βάσει του Τουρκολιβυκού Μνημονίου

Έστειλε πλοία η Αθήνα

Με φόντο αυτές τις εξελίξεις, η Αθήνα έχει ήδη αποστείλει δύο πολεμικά πλοία για περιπολίες στα ανοιχτά της Λιβύης, ενώ προχώρησε σε αναστολή της επεξεργασίας αιτήσεων ασύλου για τους νεοαφιχθέντες από τη Βόρεια Αφρική.

«Η Ελλάδα αποφάσισε να ενημερώσει την Κομισιόν ότι προχωρά στην αναστολή της εξέτασης αιτημάτων ασύλου, αρχικά για τρεις μήνες, για όσους καταφθάνουν δια θαλάσσης από τη Βόρεια Αφρική», δήλωσε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στη Βουλή.

Περίπου 9.000 μετανάστες έχουν φτάσει στην Κρήτη από τις αρχές του 2025, σχεδόν οι διπλάσιοι από το σύνολο του προηγούμενου έτους. Μέσα σε μία μόνο εβδομάδα, περισσότεροι από 2.000 πρόσφυγες αποβιβάστηκαν στις ακτές του νησιού.

Η παρουσία των δύο ελληνικών πολεμικών πλοίων δεν έχει αποδώσει τα αναμενόμενα, με αξιωματούχους να προειδοποιούν ότι η ενισχυμένη στρατιωτική επιτήρηση μπορεί να οδηγήσει απελπισμένους μετανάστες να ριχτούν στη θάλασσα για να διασωθούν.

Η ελληνική κυβέρνηση αντιμετωπίζει επικρίσεις για εγκατάλειψη του λιβυκού φακέλου τα τελευταία χρόνια, ενώ παράλληλα ο συνολικός αριθμός των μη νόμιμων διελεύσεων στη Μεσόγειο έχει αυξηθεί κατά 7% σε σχέση με το 2024, με τη Λιβύη να αποτελεί τη βασική πηγή αυτών των ροών.

Η μετανάστευση ξανά στην κορυφή της ατζέντας

Η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε την Τετάρτη αυστηρούς νέους κανόνες για τη μετανάστευση, καθώς αγωνίζεται να αντιμετωπίσει την αύξηση των αφίξεων από τη Λιβύη στην Κρήτη, στο αποκορύφωμα της τουριστικής περιόδου.

«Μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης απαιτεί έκτακτα μέτρα και ως εκ τούτου η ελληνική κυβέρνηση έλαβε την απόφαση να ενημερώσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι… προχωρά στην αναστολή της επεξεργασίας των αιτήσεων ασύλου, αρχικά για τρεις μήνες, για όσους φτάνουν στην Ελλάδα από τη Βόρεια Αφρική μέσω θαλάσσης», δήλωσε ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στους νομοθέτες.

Περίπου 9.000 άνθρωποι έχουν φτάσει στην Κρήτη από τη Λιβύη από την αρχή του έτους, οι περισσότεροι από αυτούς τις τελευταίες εβδομάδες, ήδη σχεδόν διπλάσιοι από τον αριθμό για ολόκληρο το 2024.

Περίπου 9.000 άνθρωποι έχουν φτάσει στην Κρήτη από τη Λιβύη από την αρχή του έτους, οι περισσότεροι από αυτούς τις τελευταίες εβδομάδες, ήδη σχεδόν διπλάσιοι από τον αριθμό για ολόκληρο το 2024.

Στα τέλη Ιουνίου, η Ελλάδα ανέπτυξε δύο πολεμικά πλοία σε μια προσπάθεια να περιορίσει την πρόσφατη αύξηση των αφίξεων μεταναστών. Ανώτεροι κυβερνητικοί αξιωματούχοι αμφέβαλαν για την αποτελεσματικότητά τους, προειδοποιώντας ότι οι ναυτικές περιπολίες μπορεί να ενθαρρύνουν τους μετανάστες να ρίξουν τους εαυτούς τους στο νερό για να αναζητήσουν διάσωση. Όπως ήταν αναμενόμενο, μόνο την τελευταία εβδομάδα πάνω από 2.000 μετανάστες έφτασαν στην Κρήτη.

Η ελληνική κυβέρνηση δέχεται επίσης κριτική τόσο από την αντιπολίτευση όσο και από τους δικούς της αξιωματούχους για την εγκατάλειψη του φακέλου της Λιβύης τα τελευταία χρόνια.

Συνολικά, υπήρξε αύξηση 7% στις παράτυπες διελεύσεις στην κεντρική Μεσόγειο κατά το πρώτο μέρος του έτους, σχεδόν εξ ολοκλήρου από τη Λιβύη, σε σύγκριση με μια συνολική μείωση 20% σε όλες τις άλλες κύριες διαδρομές.

Η καταστολή στην Ελλάδα έχει επίσης προκαλέσει φόβους στην Ιταλία ότι περισσότεροι μετανάστες θα ωθηθούν σε ιταλικά ύδατα.

«Ανησυχούμε για την κατάσταση στη Λιβύη και την πρόσφατη αύξηση των παράτυπων αναχωρήσεων», δήλωσε εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής πριν από την επίσκεψη της ΕΕ στη χώρα την περασμένη εβδομάδα.

Το να ανησυχείς είναι ένα πράγμα και το να βρεις μια λύση εντελώς διαφορετικό.

Διπλωμάτες περιέγραψαν την διπλωματική αποστολή της περασμένης εβδομάδας ως μια προσπάθεια να προσδιοριστούν ποιες λύσεις θα μπορούσαν να είναι εφικτές. Άλλωστε, τα χρήματα της ΕΕ πιθανότατα θα έπαιζαν κάποιο ρόλο. Η ΕΕ σύναψε μια εξαιρετικά αμφιλεγόμενη συμφωνία με την Τυνησία το 2023, στην οποία πλήρωσε τις αρχές για να σταματήσουν τη μετανάστευση, αλλά οι διπλωμάτες αμφιβάλλουν αν ένα τέτοιο μοντέλο θα μπορούσε να αναπαραχθεί σε μια χώρα τόσο αποσταθεροποιημένη από αντίπαλες πολιτοφυλακές όπως η Λιβύη.

Ρώσοι προ των πυλών…

Μια πρόσφατη επίδειξη ρωσικών όπλων στη Βεγγάζη κατά τη διάρκεια στρατιωτικής παρέλασης έδειξε την αυξανόμενη εγγύτητα του Κρεμλίνου με τον Χαφτάρ.

Η Ρωσία θέλει ένα οχυρό στη Μεσόγειο, ειδικά μετά την άρση της μίσθωσης του λιμανιού της Ταρτούς από τις νέες αρχές στη Συρία μετά την πτώση του Μπασάρ αλ Άσαντ από τη Μόσχα. Ο Ιταλός Ταγιάνι εκδίδει τακτικές προειδοποιήσεις ότι η Λιβύη είναι ο πιο πιθανός προορισμός για μια ναυτική βάση αντικατάστασης.

Σύμφωνα με δημοσίευμα του πρακτορείου ειδήσεων Agenzia Nova , η Μόσχα θέλει επίσης να εγκαταστήσει πυραυλικά συστήματα σε στρατιωτική βάση στη Σέμπα στη νότια Λιβύη, η οποία ελέγχεται από τον Χαφτάρ, και να στρέψει τους πυραύλους προς την Ευρώπη.

Πολλοί αναλυτές και διπλωμάτες είναι επιφυλακτικοί ως προς το αν η Μόσχα βρίσκεται ήδη στο στάδιο της εκτόξευσης πυραύλων προς την Ευρώπη από τη Λιβύη. Αλλά ακόμη και χωρίς τους πυραύλους, η Ρωσία μπορεί ήδη να χρησιμοποιήσει μια χούφτα στρατιωτικών βάσεων στη Λιβύη για υλικοτεχνική υποστήριξη, «κάτι που θεωρητικά θα μπορούσε να πλήξει την Ευρώπη», δήλωσε ο Αρτούρο Βαρβέλι, ανώτερος πολιτικός συνεργάτης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων.

Μέχρι στιγμής, η Ρωσία έχει χρησιμοποιήσει κυρίως τις βάσεις της Λιβύης για να διεξάγει τις επιχειρήσεις της στην υπόλοιπη Αφρική, λειτουργώντας κυρίως μέσω του Αφρικανικού Σώματος , με την υποστήριξη του ρωσικού υπουργείου Άμυνας.

Η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε αυστηρούς νέους κανόνες για τη μετανάστευση την Τετάρτη, καθώς αγωνίζεται να αντιμετωπίσει την αύξηση των αφίξεων από τη Λιβύη στην Κρήτη στο αποκορύφωμα της τουριστικής περιόδου.

Υπάρχουν επίσης αυξανόμενοι φόβοι μεταξύ των αξιωματούχων της Νότιας Ευρώπης ότι η Ρωσία θα μπορούσε σύντομα να είναι σε θέση να αξιοποιήσει τη μετανάστευση από τη Λιβύη, σε μια επανάληψη του υβριδικού πολέμου που ξεκίνησε στο ανατολικό μέτωπο της ΕΕ , όταν ανάγκασε πρόσφυγες από τη Μέση Ανατολή να περάσουν τα σύνορα της Λευκορωσίας στην Πολωνία.

Ωστόσο, δεν πάνε όλα όπως τα θέλει η Ρωσία. Ένας από τους διπλωμάτες είπε ότι το κόστος του πολέμου στην Ουκρανία στερούσε από το Αφρικανικό Σώμα τη χρηματοδότηση που χρειαζόταν για να πληρώσει τις λιβυκές πολιτοφυλακές, δημιουργώντας εντάσεις με τους πληρεξούσιούς του και τον Χαφτάρ.

«Δεν βλέπω τους Ρώσους να αναλαμβάνουν τον έλεγχο» της επιχείρησης λαθρεμπορίου μεταναστών, δήλωσε ο Καρίμ Μεζράν, ανώτερος συνεργάτης στο Ατλαντικό Συμβούλιο, αλλά «βλέπω τους Ρώσους να λένε στον λαό: Τώρα είμαι ο νέος ηγεμόνας και εσείς απλώς ακολουθείτε τις εντολές μου ».

Αμηχανία στις Βρυξέλλες για τις βλέψεις της Ρωσίας

Την ίδια ώρα, οι Βρυξέλλες εμφανίζονται αμήχανες. Αντιπροσωπεία της Ε.Ε. που επισκέφθηκε πρόσφατα τη Βεγγάζη, στην ανατολική Λιβύη, με τη συμμετοχή υπουργών από την Ελλάδα, την Ιταλία και τη Μάλτα, κηρύχθηκε «ανεπιθύμητη» από το καθεστώς του στρατηγού Χαφτάρ και εκδιώχθηκε άρον-άρον.

«Ο ρόλος της Ρωσίας στη Λιβύη συνεχώς επεκτείνεται. Τη χρησιμοποιεί ως νευραλγικό κόμβο στη στρατηγική της για την Αφρική», δήλωσε ανώνυμα Ευρωπαίος διπλωμάτης, επισημαίνοντας ότι ρωσικά δίκτυα λαθρεμπορίου αξιοποιούνται για να υπονομευθούν οι κυρώσεις και να εργαλειοποιηθεί το μεταναστευτικό.

Η Ρωσία επιδιώκει να αποκτήσει ερείσματα στη Μεσόγειο, ιδίως μετά την απώλεια της ναυτικής της βάσης στο Ταρτούς της Συρίας. Η Λιβύη, και συγκεκριμένα η περιοχή της Σεμπχά, αποτελεί πλέον πιθανό προορισμό για νέα βάση με εγκατάσταση πυραυλικών συστημάτων στραμμένων προς την Ευρώπη, σύμφωνα με δημοσίευμα του πρακτορείου Agenzia Nova.

Αναλυτές εκφράζουν επιφυλάξεις για το αν η Μόσχα είναι έτοιμη να στραφεί εναντίον της Ευρώπης από τη Λιβύη, αλλά αναγνωρίζουν ότι η παρουσία της εκεί έχει ήδη στρατιωτική και πολιτική αξία, μέσω της Africa Corps και της στήριξης που παρέχει σε τοπικές πολιτοφυλακές.

Παράλληλα, αυξάνονται οι ανησυχίες ότι η Ρωσία ενδέχεται να επιχειρήσει να επαναλάβει το υβριδικό μοντέλο της κρίσης στον ανατολικό διάδρομο της Ε.Ε., όταν χρησιμοποίησε μετανάστες ως όπλο κατά της Πολωνίας μέσω Λευκορωσίας.

Η χρηματοδότηση του πολέμου στην Ουκρανία περιορίζει προς το παρόν την ικανότητα της Μόσχας να ενισχύσει τις λιβυκές της επιχειρήσεις. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Καρίμ Μεζράν του Atlantic Council, οι Ρώσοι εδραιώνουν τη θέση τους ως οι νέοι «κυρίαρχοι» της χώρας.

Η Ιταλία έχει επιχειρήσει επανειλημμένα να κινητοποιήσει τη Γαλλία, χωρίς – όμως – θεαματικά αποτελέσματα. Η Ρώμη θεωρεί τη Λιβύη ζήτημα ζωτικής σημασίας για τη σταθερότητα της Μεσογείου, αλλά το Παρίσι – με φόντο τις αποτυχίες του στο Μάλι και τον Νίγηρα – διστάζει να εμπλακεί.

Η τελευταία σύνοδος του ΝΑΤΟ στη Χάγη (25 Ιουνίου) δεν ανέφερε καν την Αφρική. «Το ΝΑΤΟ έχει υιοθετήσει μια μίνιμαλ ατζέντα και απέφυγε τα διχαστικά ζητήματα», δήλωσε ο Αλεσάντρο Μαρόνε του ιταλικού think tank IAI. «Η Ρώμη οφείλει πλέον να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα μόνη της».

Αναζητώντας συμμαχίες

Παρά τη σοβαρότητα αυτών των απειλών από τη Λιβύη, η Ιταλία και η Ελλάδα αγωνίζονται να πείσουν τους συμμάχους τους να αναλάβουν δράση.

Η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι συζήτησε για τη Λιβύη με τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν σε μια τρίωρη συνάντηση στη Ρώμη στις 4 Ιουνίου.

Η Λιβύη «είναι φυσικά ένα θέμα καίριας σημασίας τόσο για την Ιταλία όσο και για τη Γαλλία», δήλωσε Ιταλός αξιωματούχος με άμεση γνώση των συνομιλιών μεταξύ Παρισιού και Ρώμης, τονίζοντας «κοινές ανησυχίες, ιδίως για την ασφάλεια — όσον αφορά και την αυξανόμενη παρουσία της Ρωσίας εκεί — και τη μετανάστευση».

Ο Ιταλός αξιωματούχος, ωστόσο, αναγνώρισε ότι υπάρχουν «αποχρώσεις» μεταξύ των θέσεων των δύο χωρών «σχετικά με τις πιθανές πολιτικές λύσεις».

Η Λιβύη προστίθεται ολοένα και περισσότερο στην ατζέντα περισσότερων διπλωματικών συζητήσεων, αλλά στην πράξη λίγα συμβαίνουν. Ενώ η Ιταλία επιθυμεί απεγνωσμένα την υποστήριξη της στρατιωτικά βαρέων βαρών Γαλλίας, το θέμα απλά δεν είναι τόσο ζωτικής σημασίας για το Παρίσι όσο για τη Ρώμη, και μάλιστα εκθέτει τις πρόσφατες αποτυχίες της Γαλλίας στο Μάλι και τον Νίγηρα .

«Για την Ιταλία, το ζήτημα της Λιβύης είναι πιο κεντρικό βραχυπρόθεσμα από ό,τι για τη Γαλλία», δήλωσε η Βιρτζίνι Κολομπιέ, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Luiss στη Ρώμη και ειδική σε θέματα Λιβύης.

«Πολιτικά, η γαλλική κυβέρνηση δεν έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να κατηγορεί τη Ρωσία, επειδή αυτό υπογραμμίζει τις αποτυχίες της γαλλικής κυβέρνησης», είπε, σημειώνοντας ότι η Γαλλία έχει σταδιακά αποσυρθεί από τις αφρικανικές χώρες στην περιοχή του Σαχέλ, ενώ η Ρωσία έχει αυξήσει την παρουσία της.

Και με τις ΗΠΑ να στρέφονται ολοένα και περισσότερο προς τον Ειρηνικό, υπάρχουν ελάχιστες ελπίδες ότι η Ουάσιγκτον θα επενδύσει μεγάλο πολιτικό κεφάλαιο στη σταθεροποίηση της χώρας.

Το πιο χαρακτηριστικό είναι ότι η πιο πρόσφατη διακήρυξη του ΝΑΤΟ , που υπογράφηκε στις 25 Ιουνίου στη Χάγη, δεν αναφέρει καν την Αφρική.

«Κανείς δεν ήθελε να συμπεριληφθούν διχαστικά ζητήματα, καθώς το ΝΑΤΟ έχει πλέον μια πολύ μινιμαλιστική ατζέντα», δήλωσε ο Αλεσάντρο Μαρόνε, επικεφαλής του προγράμματος άμυνας, ασφάλειας και διαστήματος στο think tank Istituto Affari Internazionali με έδρα τη Ρώμη.

Αυτό είναι ένα πικρό χάπι για τους Ιταλούς.

Η Ρώμη πρέπει «τώρα να αντιμετωπίσει αυτή την πραγματικότητα», πρόσθεσε ο Μαρόνε.