Σφοδρή κριτική σε φον ντερ Λάιεν για νοοτροπία υποχώρησης απέναντι στις ΗΠΑ

Σφοδρή κριτική δέχεται η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για την εμπορική συμφωνία που έγινε την Κυριακή στη Σκωτία μεταξύ της ΕΕ και των ΗΠΑ. Οι Financial Times περιγράφουν τους τελευταίους μήνες ως μία πορεία προς τη συνθηκολόγηση της ΕΕ απέναντι στην εμπορική επίθεση του Ντόναλντ Τραμπ.

Οι σαρωτικοί δασμοί της «ημέρας της απελευθέρωσης» που είχε επιβάλει ο πρόεδρος των ΗΠΑ στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου τον περασμένο Απρίλιο είχαν οδηγήσει τις χρηματοπιστωτικές αγορές σε μια αναταραχή, καθώς οι επενδυτές απέρριπταν αμερικανικά περιουσιακά στοιχεία λόγω φόβων για ύφεση. Με τις μαζικές πωλήσεις να εντείνονται, ο Τραμπ ανοιγόκλεισε τα μάτια του και στις 9 Απριλίου μείωσε τους δασμούς στο 10%.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Συμφωνία ΗΠΑ, Ευρωπαϊκής Ένωσης για δασμούς 15%: Κερδισμένος ο Τραμπ, χαμένη η ΕΕ

Το ανακοίνωσαν ο Ντόναλντ Τραμπ και η φον ντερ Λάιεν από τη Σκωτία, όπου βρέθηκαν για να ολοκληρώσουν τη συμφωνία

Αλλά και οι Βρυξέλλες ανοιγόκλεισαν τα μάτια τους. Στις 10 Απριλίου ανέστειλαν τους δασμούς αντιποίνων και αποδέχτηκαν την προσφορά των ΗΠΑ για συνομιλίες με το μαχαίρι στο λαιμό: δασμούς 10% στο μεγαλύτερο μέρος των εισαγόμενων προϊόντων στις ΗΠΑ, μαζί με υψηλότερους δασμούς στον χάλυβα, το αλουμίνιο και τα οχήματα.

Αντί να ακολουθήσει τον Καναδά και την Κίνα με άμεσα αντίποινα και να προκαλέσει πλήγμα στους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις των ΗΠΑ, η ΕΕ – που παρεμποδίζεται από αποκλίνουσες απόψεις μεταξύ των κρατών μελών της – επέλεξε να αναλάβει τον πόνο με την ελπίδα να εξασφαλίσει μια καλύτερη συμφωνία.

Σύμφωνα με τη συμφωνία-πλαίσιο που επιτεύχθηκε από την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, και τον Τραμπ στο θέρετρο γκολφ του στο Τέρνμπερι την Κυριακή, η ΕΕ έχει αποδεχτεί έναν ευρείας βάσης «βασικό» δασμό των ΗΠΑ 15%, συμπεριλαμβανομένων, κυρίως, των αυτοκινήτων, αλλά όχι του χάλυβα, ο οποίος θα υπόκειται σε σύστημα ποσοστώσεων.

Η ανακούφιση μεταξύ των υπευθύνων χάραξης πολιτικής για την αποφυγή ενός άμεσου διατλαντικού εμπορικού πολέμου ήταν χρωματισμένη με λύπη: θα μπορούσε η ΕΕ, το μεγαλύτερο εμπορικό μπλοκ στον κόσμο και υποτίθεται ότι ένα οικονομικό βαρέων βαρών, να είχε επιτύχει καλύτερους όρους αν δεν είχε αντιδράσει νωρίς;

Ο Γκέοργκ Ρίκελς, πρώην αξιωματούχος της Επιτροπής που βοήθησε στις διαπραγματεύσεις για την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από το μπλοκ, δήλωσε ότι η πιο πρόσφατη απειλή της ΕΕ να επιβάλει δασμούς ύψους 93 δισεκατομμυρίων ευρώ σε αντίποινα σε αμερικανικά προϊόντα ήρθε πολύ αργά.

«Με το πλεονέκτημα της εκ των υστέρων γνώσης, η ΕΕ θα ήταν καλύτερα να απαντήσει δυναμικά στις ΗΠΑ τον Απρίλιο με έναν συνδυασμό αντιποίνων στις αυξήσεις των δασμών των ΗΠΑ, οι οποίες άφησαν τις αγορές και τον Τραμπ σε αμηχανία», δήλωσε ο Ρίκελς sτους FT, ο οποίος τώρα εργάζεται στο think-tank European Policy Centre.

Ο Τραμπ θεωρεί την ΕΕ ως παράσιτο, που τρέφεται από την επικερδή αγορά των ΗΠΑ, ενώ παράλληλα κλείνει τη δική της μέσω κανονισμών και προτύπων. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ έχει δηλώσει ότι η ένωση «σχηματίστηκε για να βασανίσει τις ΗΠΑ» και «είναι πιο απαίσια από την Κίνα».

Η αντίδραση της ΕΕ στην επιστροφή του στην εξουσία τον Ιανουάριο ήταν άτονη. Μήνες προγραμματισμού εκ των προτέρων από μια αφοσιωμένη ομάδα, η οποία περιελάμβανε ανώτερους αξιωματούχους εμπορίου με επικεφαλής την βετεράνο των συνομιλιών για το Brexit, Σαμπίν Βέγιαντ, και τον σύμβουλο εμπορίου της φον ντερ Λάιεν, Τόμας Μπερτ, κατέρρευσαν. Είχαν καταρτίσει ένα σχέδιο τριών σημείων, βασισμένο στην προσέγγιση που ακολουθήθηκε κατά την πρώτη θητεία του Τραμπ: προσφορά για τη μείωση του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου αγαθών, ύψους σχεδόν 200 δισεκατομμυρίων ευρώ, αγοράζοντας περισσότερο υγροποιημένο φυσικό αέριο, όπλα και γεωργικά προϊόντα. Δεύτερον, προσφορά αμοιβαίων δασμολογικών μειώσεων στα αγαθά των άλλων.

Εάν αυτό αποτύγχανε, θα προετοίμαζαν αντίποινα και θα βασίζονταν στην αντίδραση της αγοράς σε έναν πιθανό εμπορικό πόλεμο ή στην αύξηση του πληθωρισμού στις ΗΠΑ, για να αναγκάσουν τον Τραμπ να υποχωρήσει.

Αλλά ο Τραμπ κινήθηκε πιο γρήγορα από το αναμενόμενο και μέχρι τον Μάρτιο είχε επιβάλει δασμούς 25% στον χάλυβα, το αλουμίνιο και τα αυτοκίνητα.

Σε μια συνάντηση στο Λουξεμβούργο εκείνο τον μήνα, πολλοί υπουργοί εμπορίου βρίσκονταν στο δρόμο του πολέμου.

Η Γερμανία, η Γαλλία και μερικοί άλλοι πίεσαν την επιτροπή να συμβουλευτεί σχετικά με τη χρήση του νέου της «εμπορικού μπαζούκα», του μέσου κατά του καταναγκασμού. Σχεδιασμένο μετά την πρώτη θητεία του Τραμπ για την αντιμετώπιση της εμπορικής πολιτικής που χρησιμοποιείται για την άσκηση πίεσης στις κυβερνήσεις σε άλλα θέματα, θα επέτρεπε στις Βρυξέλλες να αποκλείουν αμερικανικές εταιρείες από δημόσιους διαγωνισμούς, να ανακαλούν την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας και να περιορίζουν τις εισαγωγές και τις εξαγωγές.

Ωστόσο, δεν ήταν σαφές ότι η πλειοψηφία των κρατών μελών συμφωνούσε με την απειλητική κίνηση. H Sabine Weyand γενική διευθύντρια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είπε στους πρέσβεις της ΕΕ, οι οποίοι συναντιόντουσαν τουλάχιστον εβδομαδιαίως για να συζητήσουν την πρόοδο, να επιδείξουν «στρατηγική υπομονή».

Όταν το Ηνωμένο Βασίλειο σύναψε εμπορική συμφωνία με την Ουάσινγκτον τον Μάιο , αποδεχόμενο τον βασικό δασμό 10% του Τραμπ, ενθάρρυνε τα κράτη μέλη της ΕΕ που επιδιώκουν μια διευθέτηση, ειδικά το Βερολίνο.

Η πρωθυπουργός της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι, και ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς, επί μήνες επέμειναν στην αρχική προσφορά της ΕΕ να άρουν όλους τους βιομηχανικούς δασμούς εάν οι ΗΠΑ έκαναν το ίδιο, παρόλο που η Ουάσινγκτον είχε από καιρό καταστήσει σαφές ότι ήθελε μονομερείς παραχωρήσεις. Το Βερολίνο ήταν απασχολημένο με την επίτευξη ενός περίπλοκου συστήματος «αντιστάθμισης» για την παροχή δασμολογικής ελάφρυνσης στις ευρωπαϊκές – στην πράξη γερμανικές – αυτοκινητοβιομηχανίες που κατασκεύαζαν και εξήγαγαν από τις ΗΠΑ.

Ο Μάρος Σέφτσοβιτς, ο αρμόδιος για το εμπόριο επίτροπος της ΕΕ, στάλθηκε στην Ουάσινγκτον επτά φορές για να προτείνει τομείς συμφωνίας, να εκφωνήσει ομιλίες σχετικά με τη σημασία της διατλαντικής σχέσης και να προωθήσει το γερμανικό πρόγραμμα αντιστάθμισης αυτοκινήτων. Συνολικά, ο Σέφτσοβιτς είχε περισσότερες από 100 ώρες απογοητευτικών συνομιλιών με τους Αμερικανούς ομολόγους του.

Μια συμφωνία για έναν μόνιμο «αμοιβαίο» δασμό 10%, που επιτεύχθηκε τον Ιούλιο με τον εμπορικό εκπρόσωπο των ΗΠΑ Τζέιμισον Γκριρ και τον υπουργό Εμπορίου Χάουαρντ Λάτνικ, απορρίφθηκε κατηγορηματικά από τον Τραμπ, ο οποίος αντ’ αυτού απείλησε να αυξήσει τους δασμούς στην ΕΕ στο 30%, αντί για 20%, από τον Αύγουστο.

Και οι απειλές του είχαν αποδώσει και στο παρελθόν. Το πακέτο αντιποίνων που η ΕΕ έθεσε σε παύση τον Απρίλιο είχε μειωθεί από 26 δισ. ευρώ σε 21 δισ. ευρώ μετά από πιέσεις από τη Γαλλία, την Ιρλανδία και την Ιταλία για να διασφαλιστεί ότι το μπέρμπον θα αφαιρεθεί από τη λίστα, αφού ο Τραμπ απείλησε να πλήξει τους ευρωπαίους παραγωγούς ποτών σε αντάλλαγμα. Αν όλα όσα ζήτησαν τα κράτη μέλη είχαν αφαιρεθεί, μόνο 9 δισεκατομμύρια ευρώ αγαθών θα είχαν απομείνει στη λίστα, δήλωσαν αξιωματούχοι στους Financial Times.

Κατά τη διάρκεια των μηνών των συνομιλιών, το τηλέφωνο του Σέφτσοβιτς χτυπούσε τακτικά με τους υπουργούς να τον προτρέπουν να είναι προσεκτικός. Ο Simon Harris, υπουργός Εμπορίου της Ιρλανδίας, τηλεφωνούσε συχνά. Ήθελε να σώσει την βιομηχανία φαρμάκων, τα αλκοολούχα και τα κρέατα της χώρας από οποιαδήποτε αμερικανική αντεπίθεση. Οι ηγέτες των επιχειρήσεων ζήτησαν επίσης έντονα αυτοσυγκράτηση, προτιμώντας να αποδεχτούν μια μείωση στα περιθώρια κέρδους παρά να διακινδυνεύσουν τιμωρητικούς δασμούς που θα έπλητταν τις πωλήσεις.

Ένα δεύτερο πακέτο αντιποίνων στις ΗΠΑ μειώθηκε επίσης στα 72 δισ. ευρώ πριν τελικά εγκριθεί στις 24 Ιουλίου για να χρησιμοποιηθεί σε περίπτωση κατάρρευσης των συνομιλιών, ανεβάζοντας το σύνολο στα 93 δισ. ευρώ.

Η πολύμηνη αβεβαιότητα σχετικά με την κατεύθυνση των διαπραγματεύσεων έχει επίσης αποκαλύψει τις διαιρέσεις εντός της ίδιας της επιτροπής. Η Weyand, που κατά το παρελθόν χαρακτηρίστηκε για την σκληρή προσέγγιση στο Brexit, έχει υποστηρίξει σταθερά μια ισχυρότερη στάση απέναντι στον Τραμπ και τη χρήση των εργαλείων αντιποίνων της ΕΕ, σε αντίθεση με την πιο ήπια φον ντερ Λάιεν, δήλωσαν πολλοί διπλωμάτες και αξιωματούχοι στους Financial Times.

Η γαλλική κυβέρνηση, παρά τις προσπάθειές της να προστατεύσει τις γαλλικές επιχειρήσεις από αντίποινα, έχει επίσης επανειλημμένα ζητήσει μια πιο δυναμική προσέγγιση της Επιτροπής απέναντι στους δασμούς του Τραμπ.

Ωστόσο, η πρόεδρος της επιτροπής και οι συνεργάτες της φον ντερ Λάιεν υποστήριξαν ότι η πιθανή ζημιά από πρόσθετα μέτρα του Τραμπ -συμπεριλαμβανομένων των απειλών για επιβολή συγκεκριμένων δασμών σε κρίσιμους τομείς όπως τα φαρμακευτικά προϊόντα της ΕΕ- σήμαινε ότι ο κίνδυνος ενός κλιμακούμενου εμπορικού πολέμου ήταν πολύ μεγάλος. Υπήρχε επίσης ανησυχία ότι μια πιο αντιπαραθετική στάση απέναντι στην Ουάσινγκτον θα μπορούσε να επεκταθεί και σε άλλους τομείς.

Η εξάρτηση της Ευρώπης από την εγγύηση ασφάλειας της Αμερικής ήταν ένα περαιτέρω επιχείρημα κατά της εμπορικής αντιπαράθεσης, ειδικά για τα ανατολικά και βόρεια μέλη του μπλοκ. Οι φόβοι ότι ο Τραμπ θα διέκοπτε τις προμήθειες όπλων στην Ουκρανία, θα αποσύρει στρατεύματα από την Ευρώπη ή ακόμα και θα αποχωρήσει από το ΝΑΤΟ επισκίασαν τις συνομιλίες, ανέφεραν διπλωμάτες.

Μια περαιτέρω προτεραιότητα για την πρόεδρο της επιτροπής ήταν η διατήρηση του δικαιώματος της ΕΕ να ρυθμίζει. Η αμερικανική τεχνολογική βιομηχανία έχει ασκήσει έντονες πιέσεις στον Τραμπ να πιέσει την ΕΕ να αποδυναμώσει τους νόμους που ρυθμίζουν τη διαδικτυακή ομιλία και τη διαχείριση δεδομένων. Επίσης, αντιτάχθηκε στους εθνικούς ψηφιακούς φόρους. Μέχρι στιγμής η φον ντερ Λάιεν έχει αρνηθεί να συμβιβαστεί σε αυτά τα ζητήματα.

Αφού ο Τραμπ απέρριψε τη συμφωνία που είχαν καταρτίσει οι δικοί του αξιωματούχοι, η διαπραγματευτική ομάδα της επιτροπής κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν είχε άλλη επιλογή από το να αποδεχθεί έναν δασμό 15% από τις ΗΠΑ. Πρότειναν το ποσό στους πρέσβεις των κρατών μελών αυτή την εβδομάδα.

Οι αξιωματούχοι θα προσπαθήσουν να το παρουσιάσουν ως μια συμφωνία status quo, καθώς το 15% θεωρητικά περιλαμβάνει τον προϋπάρχοντα μέσο δασμό των ΗΠΑ ύψους 4,8%. Στην πραγματικότητα, σε σταθμισμένη βάση ως προς το εμπόριο, ο προϋπάρχων δασμός των ΗΠΑ στις εισαγωγές από την ΕΕ ήταν μόνο 1,6%.

Δεν κρύβεται το γεγονός ότι η ΕΕ ανατράπηκε από τον μεγαθήριο Τραμπ, είπε ένας πρεσβευτής. «Ο Τραμπ υπολόγισε ακριβώς πού βρίσκεται το όριο πόνου μας».