Συνάντηση Πούτιν με Μόντι στη σκιά του ουκρανικού και της πίεσης των ΗΠΑ

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν πραγματοποιεί διήμερη επίσκεψη στην Ινδία, όπου θα συναντηθεί με τον πρωθυπουργό Ναρέντρα Μόντι και θα συμμετάσχει στην ετήσια σύνοδο κορυφής Ρωσίας-Ινδίας. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης αναμένεται να υπογραφεί μια σειρά συμφωνιών, σε μια περίοδο που οι ΗΠΑ αυξάνουν την πίεση προς το Νέο Δελχί να περιορίσει τις αγορές ρωσικού πετρελαίου. Την ίδια ώρα η κυβέρνηση του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ συνεχίζει τις συνομιλίες με τη Μόσχα και το Κίεβο για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.
Η Ινδία και η Ρωσία είναι στενοί σύμμαχοι εδώ και δεκαετίες, και η προσωπική σχέση Πούτιν-Μόντι θεωρείται ιδιαίτερα θερμή. Η επίσκεψη αυτή δεν είναι απλώς τυπική αλλά αποκαλύπτει γιατί οι δύο χώρες χρειάζονται η μία την άλλη οικονομικά, ενεργειακά, αμυντικά αλλά και γεωπολιτικά.

Πριν από την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, μόλις το 2,5% των εισαγωγών πετρελαίου της Ινδίας προερχόταν από τη Ρωσία. Όταν όμως η Μόσχα βρέθηκε αντιμέτωπη με κυρώσεις και περιορισμένη πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά, προσέφερε μεγάλες εκπτώσεις. Η Ινδία εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία, με αποτέλεσμα το μερίδιο του ρωσικού πετρελαίου στις εισαγωγές της να εκτιναχθεί περίπου στο 35%.
Η Ινδία κέρδισε φθηνότερη ενέργεια, όμως η Ουάσινγκτον αντέδρασε. Η κυβέρνηση Τραμπ επέβαλε επιπλέον δασμούς 25% σε ινδικά προϊόντα, υποστηρίζοντας ότι έτσι η Ινδία βοηθά στη χρηματοδότηση του ρωσικού πολέμου. Έκτοτε, οι ινδικές παραγγελίες ρωσικού πετρελαίου έχουν μειωθεί αλλά ο Πούτιν θέλει να διασφαλίσει ότι η Ινδία δεν θα κλείσει εντελώς τη στρόφιγγα.
Πέρα από το πετρέλαιο, η Ρωσία θεωρεί ζωτικής σημασίας και τις εξαγωγές όπλων προς την Ινδία, μια συνεργασία που ξεκινά από την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης.
Στο τραπέζι της επίσκεψης βρίσκονται υπερσύγχρονα ρωσικά μαχητικά και συστήματα αεράμυνας, την ώρα που η χώρα αντιμετωπίζει εσωτερικά και ελλείψεις εργατικού δυναμικού, άλλο ένα πεδίο όπου βλέπει την Ινδία ως πολύτιμη δεξαμενή εξειδικευμένων επαγγελματιών.

Πέρα από τα οικονομικά, υπάρχουν και οι εντυπώσεις. Το Κρεμλίνο θέλει να αποδείξει ότι οι προσπάθειες της Δύσης να την απομονώσουν έχουν αποτύχει. Οι συναντήσεις με τον Μόντι στο Νέο Δελχί, αλλά και προηγουμένως με τον Σι Τζινπίνγκ στην Κίνα, προβάλλουν μια Ρωσία που συνεργάζεται στενά με ισχυρές χώρες της Ασίας και του Παγκόσμιου Νότου και υποστηρίζει την ιδέα ενός «πολυπολικού» κόσμου. Η εικόνα των τριών ηγετών Πούτιν, Μόντι και Σι να συνομιλούν χαμογελαστοί, έστειλε ήδη ένα μήνυμα ότι η Μόσχα μπορεί να έχει συγκρουστεί με την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά εξακολουθεί να έχει ισχυρούς συμμάχους.
Για τον Μόντι, η επίσκεψη Πούτιν είναι εξίσου σημαντική. Οι σχέσεις Ινδίας-Ρωσίας έχουν βαθιές ρίζες, από τη σοβιετική εποχή έως σήμερα. Ο Πούτιν έχει επενδύσει προσωπικά σε αυτή τη σχέση, ενώ ο Μόντι, παρά τις έντονες πιέσεις της Δύσης να καταδικάσει τη Ρωσία για τον πόλεμο στην Ουκρανία, επέλεξε να προτάξει τον διάλογο ως λύση.
Αυτή η στάση εντάσσεται στη λεγόμενη «στρατηγική αυτονομία» της Ινδίας. Η χώρα επιδιώκει να διατηρεί στενούς δεσμούς με τη Μόσχα, αλλά ταυτόχρονα να συνεργάζεται με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη.
Η ισορροπία αυτή, όμως, έχει δυσκολέψει μετά την επιστροφή Τραμπ στον Λευκό Οίκο. Οι σχέσεις Ινδίας-ΗΠΑ έχουν περάσει κρίση, κυρίως λόγω του αδιεξόδου στο θέμα των δασμών. Την ίδια στιγμή, Ευρωπαίοι πρέσβεις στο Νέο Δελχί επέλεξαν να εκφράσουν δημόσια τη δυσαρέσκειά τους για τη ρωσική στάση στην Ουκρανία, ασκώντας έμμεση πίεση και στην Ινδία.
Έτσι, ο Μόντι καλείται να περπατήσει σε ένα διπλωματικό «τεντωμένο σχοινί». Από τη μία πλευρά να δείξει στο εσωτερικό και διεθνώς ότι ο Πούτιν παραμένει σύμμαχος, να μην εμφανιστεί ότι υποκύπτει στις πιέσεις της Ουάσινγκτον και να μην υπονομεύσει τις εμπορικές συνομιλίες με τις ΗΠΑ και τους δεσμούς με την Ευρώπη.

Τα τελευταία χρόνια, το διμερές εμπόριο εκτινάχθηκε από 8,1 δισ. δολάρια το 2020 έφτασε τα 68,72 δισ. δολάρια στο τέλος Μαρτίου 2025. Η αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως στις μαζικές αγορές ρωσικού πετρελαίου με έκπτωση από την Ινδία. Το αποτέλεσμα είναι μια μεγάλη ανισορροπία υπέρ της Ρωσίας, την οποία ο Μόντι θέλει να διορθώσει.
Καθώς οι ινδικές εταιρείες μειώνουν πλέον τις αγορές ρωσικού πετρελαίου, οι δύο πλευρές αναζητούν νέους τομείς συνεργασίας. Η άμυνα παραμένει ο πιο προφανής και άμεσος.
Οι αμυντικές εισαγωγές της Ινδίας από τη Ρωσία έχουν μειωθεί ως ποσοστό από 72% την περίοδο 2010-2015 σε 55% την πενταετία 2015-2019 και σε 36% την περίοδο 2020-2024. Αυτό οφείλεται στη στρατηγική της Ινδίας να διαφοροποιήσει το αμυντικό της χαρτοφυλάκιο και να ενισχύσει την εγχώρια παραγωγή.
Ωστόσο η αμυντική εξάρτηση παραμένει μεγάλη. Πολλές από τις 29 μοίρες της ινδικής αεροπορίας πετούν με ρωσικά Su-30, ενώ τα συστήματα αεράμυνας S-400 έχουν κρίσιμο ρόλο στην άμυνα της χώρας, όπως φάνηκε και στην πρόσφατη περιορισμένη ένοπλη σύγκρουση με το Πακιστάν. Το επεισόδιο αυτό ανέδειξε τόσο την αξία όσο και τα κενά των ινδικών αμυντικών δυνατοτήτων.
Στο πλαίσιο αυτό, το Νέο Δελχί ενδιαφέρεται,  για την αγορά αναβαθμισμένων συστημάτων S-500 και του μαχητικού πέμπτης γενιάς Su-57. Η απόκτηση κινεζικών stealth J-35 από το Πακιστάν ενισχύει την αίσθηση κατεπείγοντος για την Ινδία.
Παράλληλα, η Ινδία θέλει να αυξήσει τις δικές της εξαγωγές στη ρωσική αγορά, ώστε να μειωθεί η εμπορική ανισορροπία. Σήμερα, προϊόντα καταναλωτή όπως smartphones, γαρίδες, κρέας και ενδύματα παραμένουν σχετικά χαμηλά σε αξία, κάτι που δείχνει ότι η ινδική παρουσία στη ρωσική λιανική και στις αλυσίδες αξίας ηλεκτρονικών ειδών είναι ακόμα περιορισμένη.

Όπως σχολιάζουν αναλυτές, η επίσκεψη Πούτιν δεν είναι μια ρομαντική επιστροφή στη διπλωματία του Ψυχρού Πολέμου, αλλά μια σκληρή διαπραγμάτευση γύρω από τον κίνδυνο, τις αλυσίδες εφοδιασμού και την οικονομική ασφάλεια. Ένα «μέτριο» αποτέλεσμα θα διασφαλίσει φθηνό πετρέλαιο και νέες αμυντικές συμφωνίες. Ένα πιο «φιλόδοξο» θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει ολόκληρη την περιφερειακή οικονομία και να καθορίσει τον ρόλο της Ινδίας και της Ρωσίας στον κόσμο μετά τον πόλεμο.