Το χάος στους αγρότες δεν είναι μόνο πολιτικό αλλά και φορολογικό: Ψηφιοποίηση γραφειοκρατίας από ΑΑΔΕ

Μετά από δέκα ημέρες έντασης στην ύπαιθρο και αλλεπάλληλες παρεμβάσεις στη Βουλή, η ΑΑΔΕ και το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών ανακοίνωσαν την προηγούμενη εβδομάδα τη μετάθεση της υποχρέωσης για τους ελαιοπαραγωγούς να εκδίδουν ψηφιακό δελτίο αποστολής όταν μεταφέρουν τον ελαιόκαρπο από τον ελαιώνα προς το ελαιοτριβείο. Η έναρξη της Α’ φάσης εφαρμογής για τη συγκεκριμένη διακίνηση «κλειδώνει» πλέον για την 1η Μαΐου 2026, με στόχο όπως αναφέρεται να δοθεί χρόνος προσαρμογής στη διάρκεια της κρίσιμης περιόδου συγκομιδής.
AADE

Η ρύθμιση, ωστόσο, δεν είναι «γενική άφεση». Η παράταση αφορά ελαιοπαραγωγούς που υπάγονται στο κανονικό καθεστώς ΦΠΑ και δεν ανήκουν στις υπόχρεες οντότητες της πρώτης περιόδου εφαρμογής, δηλαδή σε όσους (με βάση τα κριτήρια που επικαλείται η ανακοίνωση) δεν είχαν ακαθάριστα έσοδα πάνω από 200.000 ευρώ για το φορολογικό έτος 2022. Παράλληλα, προβλέπεται ότι τα ελαιοτριβεία θα εκδίδουν δελτίο ποσοτικής παραλαβής κατά την παραλαβή του ελαιοκάρπου.
Η απόφαση ήρθε ως απάντηση σε ένα πρακτικό πρόβλημα που, σύμφωνα με παραγωγούς, εμπόρους και λογιστές, φάνηκε από την πρώτη κιόλας ημέρα εφαρμογής της καθολικής υποχρέωσης ψηφιακής έκδοσης παραστατικών διακίνησης και διαβίβασης των δεδομένων της Α’ φάσης μέσω myDATA. Από την 1η Δεκεμβρίου 2025, η υποχρέωση επεκτάθηκε σε όσους δεν είχαν ήδη ενταχθεί, ανεξαρτήτως μεγέθους – δηλαδή και σε οντότητες κάτω από το όριο των 200.000 ευρώ.

Στην πράξη, η «καθολική εφαρμογή» μεταφράστηκε σε καθημερινές εμπλοκές στη διακίνηση αγροτικών προϊόντων. Παραγωγοί περιγράφουν ότι καλούνται να εκδώσουν δελτίο αποστολής από το κινητό τους, από χωράφια όπου συχνά δεν υπάρχει επαρκές σήμα ή πρόσβαση στο διαδίκτυο, και να το διαβιβάσουν σε πραγματικό χρόνο στην πλατφόρμα. Η ΕΘΕΑΣ (Εθνική Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών) σε επιστολές και παρεμβάσεις της, έχει επισημάνει ακριβώς αυτές τις συνθήκες – από «νεκρές ζώνες» κάλυψης έως την αδυναμία να υποστηριχθεί το εύρος των πραγματικών σεναρίων διακίνησης στην πρωτογενή παραγωγή.
Εκεί που το πρόβλημα γίνεται οξύ είναι στην «αλυσίδα παραλαβής»: οι παραλήπτες (έμποροι/συσκευαστήρια/ελαιοτριβεία) δεν θέλουν να παραλάβουν φορτίο χωρίς το προβλεπόμενο παραστατικό, καθώς ο κίνδυνος κυρώσεων μεταφέρεται σε όλους τους κρίκους. Έτσι, το βάρος πέφτει στον αγρότη την ώρα της φόρτωσης, ενώ όταν προκύπτει εμπλοκή, η «λύση ανάγκης» είναι ένα τηλεφώνημα πανικού στον λογιστή. Μόνο που οι λογιστές, ειδικά στις αρχές Δεκεμβρίου, βρίσκονται στο αποκορύφωμα της τρέχουσας εργασίας (βιβλία, δηλώσεις, προθεσμίες), με αποτέλεσμα –όπως περιγράφεται από την αγορά– να δημιουργείται ένα πραγματικό αδιέξοδο.

Στο παρασκήνιο της απόφασης της 10ης Δεκεμβρίου προηγήθηκε κύμα κοινοβουλευτικού ελέγχου. Δημοσιεύματα και κοινοβουλευτικές πρωτοβουλίες αποτυπώνουν ότι βουλευτές κατέθεσαν ερωτήσεις και αναφορές προς το οικονομικό επιτελείο, μεταφέροντας επιστολές φορέων και καταγγελίες για ανεφάρμοστες απαιτήσεις «στο χωράφι».

«Ψηφιοποίηση» ή ηλεκτρονική αναπαραγωγή της παλιάς γραφειοκρατίας;
Ο πυρήνας της κριτικής δεν αφορά μόνο τη μετάβαση σε ψηφιακές διαδικασίες, αλλά το πώς σχεδιάζεται η συμμόρφωση. Η ΑΑΔΕ έχει παρουσιάσει το ψηφιακό δελτίο αποστολής ως εργαλείο παρακολούθησης της διακίνησης σε πραγματικό χρόνο μέσα από το myDATA, υποστηρίζοντας ότι διευκολύνει τις συναλλαγές και ενισχύει τη διαφάνεια. Από την άλλη πλευρά, λογιστές και φορείς της αγοράς αντιτείνουν ότι στην πράξη «η ψηφιακή έκδοση» καταλήγει να μοιάζει με ηλεκτρονική εκδοχή της παλιάς θεώρησης στοιχείων: πολλή τυποποίηση στη στιγμή της διακίνησης, χωρίς να λύνονται τα δομικά ερωτήματα ιχνηλασιμότητας. Σε αυτή τη λογική, τίθεται και ένα πιο αιχμηρό επιχείρημα: σε έναν πραγματικά ψηφιακό κόσμο, η φορολογική διοίκηση θα έπρεπε να αξιοποιεί δεδομένα παραγωγικής δυναμικότητας, δηλώσεις καλλιέργειας και συνθήκες χρονιάς, και να ζητά στο τέλος συγκεντρωτική εικόνα (πόση παραγωγή παραδόθηκε, σε ποιους, πόση έμεινε για ιδιοκατανάλωση), αντί να απαιτεί «δελτίο αποστολής από το κινητό» ως προαπαιτούμενο για να κινηθεί ένα φορτίο.

Στην ίδια γραμμή, οι επικριτές υποστηρίζουν ότι η αυστηρότητα της διαδικασίας τελικά επιβαρύνει δυσανάλογα τον συνεπή παραγωγό (χρόνος, άγχος, εξάρτηση από τρίτους, κίνδυνος λαθών), ενώ όποιος θέλει να κάνει παράνομες διακινήσεις θα αναζητήσει τρόπους παράκαμψης και θα «παίξει» με τον χαμηλότερο κίνδυνο επιτόπιου ελέγχου. Πρόκειται, σε κάθε περίπτωση, για μια διαμάχη φιλοσοφίας ελέγχου: περισσότερη πληροφορία στην πηγή και σε πραγματικό χρόνο ή καλύτερη αξιοποίηση των ήδη διαθέσιμων δεδομένων με πιο ρεαλιστικές δηλώσεις και διασταυρώσεις.