Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου για το ρόλο των hedge funds και των crypto-assets

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου (ESRB) δημοσίευσε το «EU Non-bank Financial Intermediation Risk Monitor 2025» (NBFI Monitor), επισημαίνοντας τους βασικούς κυκλικούς και δομικούς κινδύνους που σχετίζονται με τη μη τραπεζική χρηματοοικονομική διαμεσολάβηση.

Η μόχλευση, οι ασυμφωνίες ρευστότητας και οι διασυνδέσεις παραμένουν οι κύριες αδυναμίες στον τομέα των μη τραπεζικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Αν και συνήθως συνδέεται με εναλλακτικά επενδυτικά κεφάλαια, υψηλή μόχλευση παρατηρείται επίσης σε ορισμένα κεφάλαια συλλογικών επενδύσεων σε μεταβιβάσιμα χρεόγραφα (UCITS) που προορίζονται για ιδιώτες επενδυτές. Αυτά τα κεφάλαια ακολουθούν στρατηγικές παρόμοιες με hedge funds, εκθέτοντάς τα σε σημαντικούς κινδύνους αγοράς και ρευστότητας.

Δεδομένων των συνεχιζόμενων μακροοικονομικών προκλήσεων και της αυξημένης μεταβλητότητας στις αγορές, οι δομικές αδυναμίες στα μη τραπεζικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα μπορεί να εντείνουν τους κυκλικούς κινδύνους για τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος της ΕΕ. Οι επίμονες γεωπολιτικές εντάσεις, η αυστηροποίηση των χρηματοοικονομικών συνθηκών και οι περιορισμένες προοπτικές ανάπτυξης ενδέχεται να επιδεινώσουν τους πιστωτικούς και χρηματιστηριακούς κινδύνους.

Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές ζημιές και να ασκήσει πίεση σε μη τραπεζικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που ασχολούνται με τη μετατροπή ρευστότητας, ιδιαίτερα εκείνα με συγκεντρωμένες εκθέσεις σε τεχνολογικές μετοχές ή εμπορικά ακίνητα ή που βασίζονται στην υψηλή μόχλευση. Επιπλέον, οι ευπάθειες που συνδέονται με ασυμφωνίες ρευστότητας και διασυνδέσεις εντός του τομέα NBFI μπορούν να ενισχύσουν την επίδραση της πίεσης στις αγορές και να αποσταθεροποιήσουν το ευρύτερο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Το 2024, τα συνολικά περιουσιακά στοιχεία των επενδυτικών κεφαλαίων και των OFIs έφτασαν το ρεκόρ των €50,7 τρισ., ξεπερνώντας κατά πάνω από 20% τον τραπεζικό τομέα. Η αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως σε μεταβολές αποτίμησης, με τα κεφάλαια σε μετοχές να αυξάνονται λόγω της ανόδου των αποτιμήσεων στις μετοχές τεχνολογίας των ΗΠΑ. Η πίστωση από μη τραπεζικούς φορείς επίσης αυξήθηκε, αντιπροσωπεύοντας σχεδόν το 23% της συνολικής πίστης προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις, υπογραμμίζοντας τη σημαντική τους συμβολή στη χρηματοδότηση πέραν των τραπεζών.

Στο πλαίσιο αυτό, παρατηρήθηκαν συγκεκριμένες εξελίξεις: τα hedge funds, ιδίως στην ΕΕ, αύξησαν τη μόχλευσή τους, ιδιαίτερα αυτά που επενδύουν σε κρατικά ομόλογα και χρησιμοποιούν στρατηγικές basis trade. Τα ακίνητα αντιμετώπισαν προκλήσεις λόγω αύξησης επιτοκίων, με αρνητικές αποδόσεις και σημαντικά αιτήματα εξαγορών σε ορισμένες περιοχές. Τα κεφάλαια χρηματαγοράς παρουσίασαν ανάπτυξη, κυρίως στα σταθερής καθαρής αξίας προϊόντα, ενώ η διασύνδεση των κρυπτονομισμάτων με την παραδοσιακή χρηματοδότηση εντάθηκε, συνοδευόμενη από απότομη άνοδο στις αποτιμήσεις των κρυπτονομισμάτων και διεύρυνση των stablecoins, υπογραμμίζοντας την ανάγκη ολοκληρωμένης παρακολούθησης κινδύνων.

Οι μη τραπεζικοί φορείς αντιμετώπισαν αυξημένους κυκλικούς κινδύνους λόγω μακροοικονομικών ευπαθειών, μεταβλητότητας των τιμών περιουσιακών στοιχείων και μειωμένης ρευστότητας στις αγορές. Η υλοποίηση μακροοικονομικών κινδύνων απειλεί τους ισολογισμούς των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών, αυξάνοντας τον κίνδυνο πτωχεύσεων. Οι «σφιχτές» χρηματοπιστωτικές συνθήκες, οι γεωπολιτικές εντάσεις και οι περιορισμένες προοπτικές ανάπτυξης ενισχύουν τον κίνδυνο ακανόνιστων πτώσεων στις τιμές των περιουσιακών στοιχείων, θέτοντας υπό πίεση επενδυτικά κεφάλαια και OFIs. Η συγκέντρωση κεφαλαίων των ευρωπαϊκών επενδυτικών κεφαλαίων σε μετοχές τεχνολογίας των ΗΠΑ ενδέχεται να ενισχύσει απότομες διορθώσεις, ενώ οι κίνδυνοι συστημικής ρευστότητας παραμένουν υψηλοί, ιδιαίτερα για τα υψηλής μόχλευσης κεφάλαια που ενδέχεται να αναγκαστούν να ρευστοποιήσουν περιουσιακά στοιχεία κατά τις περιόδους με υψηλό στρες στις αγορές.

Η αγορά ακινήτων της ΕΕ παραμένει επίσης ευάλωτη, κυρίως στα εμπορικά ακίνητα, τα οποία αντιμετωπίζουν προκλήσεις μετάβασης σε ενεργειακά αποδοτικά κτίρια. Οι κυκλικοί αυτοί κίνδυνοι ενισχύονται από δομικές ευπάθειες των μη τραπεζικών φορέων.

Οι κύριες ευπάθειες των μη τραπεζικών φορέων σχετίζονται με υπερβολική μόχλευση, ασυμφωνίες ρευστότητας και διασυνδέσεις. Η υψηλή μόχλευση, ειδικά σε εναλλακτικά επενδυτικά κεφάλαια (AIFs) και ορισμένα UCITS, μπορεί να ενισχύσει τους κινδύνους ρευστότητας και αγοράς και να μεταδώσει σοκ στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Οι ασυμφωνίες μεταξύ ρευστότητας των περιουσιακών στοιχείων που επενδύουν τα ανοιχτού τύπου επενδυτικά κεφάλαια και των όρων εξαγοράς για τους επενδυτές αυξάνουν τον κίνδυνο ρευστότητας, ενώ αναγκαστικές πωλήσεις μπορούν να επιδεινώσουν την πίεση στις αγορές. Η αυξανόμενη διασυνδεσιμότητα εντός του τομέα, μέσω αμοιβαίων συμμετοχών και σχέσεων με τον τραπεζικό τομέα, αυξάνει τον κίνδυνο μετάδοσης σοκ. Οι ευπάθειες αυτές επιδεινώνονται από ελλείψεις δεδομένων, χαμηλή ποιότητα πληροφοριών και περιορισμούς στη διαμοίραση δεδομένων, καθιστώντας αναγκαία ενισχυμένη εποπτεία και καλύτερα πλαίσια πληροφόρησης για τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος.