Ανακύκλωση στην Ελλάδα: Οσμή σκανδάλων με φόντο την αύξηση των ανταποδοτικών τιμών το 2026

Με φόντο τις πρόσφατες έρευνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το έργο Σπιτάκια Ανακύκλωσης στην Ελλάδα, η ανακύκλωση εν γένει είναι ένα ζήτημα που ‘’πονάει’’ τη χώρα μας, παρότι έχει μπει στη ζωή μας, ήδη, από τη δεκαετία του 90′.

Σύμφωνα με στοιχεία του 2024, η Ελλάδα ανακυκλώνει μόλις το 20% των αστικών αποβλήτων, οδηγώντας σε ταφή το 78,4%, την ώρα μάλιστα που βάσει της ευρωπαϊκής νομοθεσίας θα πρέπει έως το 2025 να ανακυκλώνεται το 55% των αστικών αποβλήτων και να έχει καθιερωθεί η χωριστή συλλογή επικίνδυνων αποβλήτων από τα νοικοκυριά και των κλωστουφαντουργικών προϊόντων.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Politico: Πιθανή κατάχρηση 11,9 εκατ. ευρώ σε έργο ανακύκλωσης της TEXAN στην Ελλάδα

Το εν λόγω έργο αφορά ένα σύνολο «μονάδων ανακύκλωσης» ή περιπτέρων που κατασκευάστηκαν από την ελληνική εταιρεία ανακύκλωσης TEXAN και είναι διασκορπισμένα στις περιοχές της Αττικής, της Πελοποννήσου

Επίσης, με βάση πάντα τα όσα κομίζει η Ευρωπαϊκή νομοθεσία, έως το 2030 θα πρέπει να ανακυκλώνεται το 60% των αστικών αποβλήτων και μέχρι το 2035 να ανακυκλώνεται το 65% των αστικών αποβλήτων και σε ταφή να οδηγείται λιγότερο από το 10% του συνόλου.

Αυτές οι οδηγίες δεν τηρούνται, ούτε εν έτει 2025. Το στοίχημα, πλέον, είναι η μεγαλύτερη κινητοποίηση του κόσμου και αυτό είναι πιθανό να έρθει, μέσω της αύξησης της ανταπόδοσης τιμής των κουτιών και μπουκαλιών ανακύκλωσης. Κατά τους ιθύνοντες, σύμφωνα με πληροφορίες του Financial Report προερχόμενες από τον ΣΕΠΑΝ (Σύνδεσμος Βιομηχανιών και Επιχειρήσεων Ανακύκλωσης) και την ΕΕΑΑ (Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης), μέσα στο 2026 αναμένεται να ανέβει η “τιμή μπουκαλιών ανακύκλωσης” τόσο για τα πλαστικά, όσο και για τα αλουμινένια μπουκάλια, αγγίζοντας το 0,15 ευρώ ανά φιάλη από 0,5 που είναι σήμερα.

Ο Γεν. Διευθυντής της ΕΕΑΑ Γιάννης Ραζής

Σύμφωνα με στέλεχος του ΣΕΠΑΝ στο Financial Report «έχει χτυπήσει καμπανάκι, η κατάσταση δεν πάει άλλο, έχουν περάσει τόσα χρόνια από την έναρξη της ανακύκλωσης και τα αποτελέσματα δεν είναι τα αναμενόμενα στη χώρα μας, την ώρα που αυξάνονται και τα κόστη. Θεωρείται ότι η αύξηση των ανταποδοτικών τιμών θα μπορέσει να προσελκύσει περισσότερο κόσμο και ιδίως πιο νεαρό σε ηλικία κοινό για να ανακυκλώσει».

Η ίδια πηγή προσθέτει, δε, ότι μέσα στο φθινόπωρο αναμένεται να ανακοινωθούν περισσότερες λεπτομέρειες για το από που θα προκύψουν οι επιπλέον χρηματοδοτήσεις.

Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να διαχωριστούν οι έννοιες της ανακύκλωσης των κοινών απορριμμάτων και της ανακύκλωσης συσκευασιών, οι οποίες συνδέονται με παράλληλους, αλλά διαχωρισμένους στόχους, για τους οποίους είναι απολύτως διακριτή η ευθύνη επίτευξής τους.

Στασιμότητα πανευρωπαϊκά

Το κλίμα είναι ζοφερό στην ανακύκλωση όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες χώρες της ΕΕ. Στην πρόσφατη μελέτη “HDPE & PP Market in Europe” (Απρίλιος 2025) του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Βιομηχανιών Ανακύκλωσης (Plastics Recyclers Europe – PRE) καταγράφεται πανευρωπαϊκά η στασιμότητα που σημειώνει η ανακύκλωση, ειδικά των πλαστικών.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάζονται στην έρευνα, η συνολική δυναμικότητα ανακύκλωσης για πολυαιθυλένιο υψηλής πυκνότητας και πολυπροπυλένιο στα 27 κράτη-μέλη της Ε.Ε. και τρεις επιπλέον χώρες παρέμεινε σχεδόν αμετάβλητη το 2023 σε σχέση με το προηγούμενο έτος, στους 3,5 εκατομμύρια τόνους. Παρόμοια είναι η εικόνα και για το επονομαζόμενο PET, που συναντάται σε πλήθος συσκευασιών τροφίμων, όπου το τελευταίο διάστημα καταγράφεται ακόμη και μείωση της εγκατεστημένης δυναμικότητας για την παραγωγή ανακυκλωμένου υλικού.

Ενδεικτικό είναι ότι εκτός από την απουσία ελεγκτικών μηχανισμών και υποδομών/πρωτοβουλιών συλλογής, ανασταλτικό παράγοντα αποτελούν και οι εισαγωγές από τρίτες χώρες.

Έκκληση

Από την πλευρά τους και με αφορμή τις απογοητευτικές τιμές ανακύκλωσης, ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Πλαστικών Ελλάδος και οι εταίροι του, Plastics Europe και EuPC, έχουν προχωρήσει σε έκκληση στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και την Πολιτεία να προχωρήσουν άμεσα σε μια δέσμη στοχευμένων μέτρων, με προτεραιότητα στα εξής:

• Άμεση πάταξη της εισφοροδιαφυγής στα ΣΣΕΔ (Συλλογικά Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης) με πλήρη εφαρμογή της υποχρεωτικής εγγραφής στο ΕΜΠΑ (Εθνικό Μητρώο Παραγωγών).

• Ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών για την εποπτεία της αγοράς και την καταπολέμηση της αθέμιτης πρακτικής.

• Καθιέρωση αυστηρών ελέγχων με πιστοποίηση της ποιότητας και της προέλευσης κάθε εισαγόμενου υλικού.

• Αναβάθμιση των υποδομών διαλογής, ώστε μεγαλύτερο ποσοστό των αποβλήτων να καταλήγει πράγματι σε ανακύκλωση

Ενδεικτικό είναι, τονίζεται από τον ΣΒΠΕ «ότι το πλέον σημαντικό πρόβλημα που έχει τεθεί επανειλημμένα στις αρμόδιες αρχές είναι η υψηλότατη εισφοροδιαφυγή από τις επιχειρήσεις που δεν συμμετέχουν σε κανένα σύστημα ανακύκλωσης, η οποία ανέρχεται στο 44% σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, με αποτέλεσμα να χάνονται σημαντικά έσοδα, που υπολογίζονται σε περίπου 25 εκατ. € ετησίως».

ΣΒΠΕ: Προτεραιότητα η ανακύκλωση αλλά… 

Ως προτεραιότητα είχε χαρακτηρίσει την ανακύκλωση σε δηλώσεις του στο Financial Report ο νέος Πρόεδρος του Συνδέσμου  Πλαστικών Βιομηχανιών Ελλάδος, Πάνος Γεροντόπουλος, παρά το δύσκολο οικονομικό περιβάλλον. “Είναι ξεκάθαρες οι θέσεις μας για την ανακύκλωση. Ζούμε σε μια πραγματικότητα στην οποία η η καθημερινή μας ζωή δεν υπάρχει χωρίς πλαστικό, από το κινητό μας, μέχρι και τα ρούχα μας, τα αντικείμενα που χρησιμοποιούμε συνεχώς. Η αύξηση της ανακύκλωσης στην Ελλάδα είναι από τις προτεραιότητές μας. Ο Σύνδεσμός μας συνυπογράφει οποιαδήποτε κείμενο διαμαρτυρίας για τις τιμές ενέργειας που υπάρχουν σήμερα και εμποδίζουν την επέκταση της“.

Ο Πάνος Γεροντόπουλος

Ο ίδιος επισημαίνει, δε, ότι “για να αυξηθεί  ανάμεσα στους πολίτες η ανακύκλωση θα πρέπει πολλοί φορείς να συσπειρωθούν, όπως πχ ο ΕΕΟΑΝ και το Υπουργείο Περιβάλλοντος. Θα πρέπει να ενισχυθούν οι επενδύσεις και οι επιδοτήσεις για την ανακύκλωση, για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος».

Επισημαίνει, δε, ότι «χρειάζονται σωστά ρεύματα διαλογής από το σπίτι και την επιχείρηση, πρέπει όλοι να μάθουμε να κάνουμε σωστή διαλογή, τόσο οι ιδιώτες, όσο και οι επιχειρήσεις για να πηγαίνουν στα ΚΔΑΥ και στη συνέχεια στις εταιρείες ανακύκλωσης. Η ανακύκλωση είναι μια ενεργοβόρα διαδικασία και στην Ελλάδα έχουμε το πιο ακριβό ρεύμα από όλη την Ευρώπη».

Σε αριθμούς και όσα έρχονται

Σε ό,τι αφορά την ανακύκλωση και τη διαχείριση αποβλήτων, σύμφωνα πληροφορίες από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, σήμερα στην Ελλάδα υφίστανται 12 Μονάδες Επεξεργασίας Αποβλήτων σε λειτουργία, 23 σε φάση κατασκευής, ενώ αναμένεται εντός εξαμήνου η υπογραφή της σύμβασης για άλλες 7.

Την ίδια στιγμή, άλλες 4 μονάδες εκτιμάται ότι θα αρχίσουν να κατασκευάζονται μέχρι τέλος του 2025.

Επιπρόσθετα, σε 4 έργα ΣΔΙΤ, που αφορούν στις υποδομές σε Κω και Κάλυμνο, Σύρο και Μύκονο, Λέσβο και Σάμο και Λαμία και Χαλκίδα, έως και το τέλος του έτους, θα έχουν ολοκληρωθεί όλες οι διαγωνιστικές διαδικασίες για τις εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων στη χώρα μας.

Επιπρόσθετα, προγραμματίζονται δράσεις όπως η εφαρμογή του συστήματος εγγυοδοσίας (DRS) για πλαστικές και μεταλλικές φιάλες. Στόχος είναι, στην πλήρη ανάπτυξή του συστήματος, οι πολίτες να έχουν ένα δίκτυο με 15.000 σημεία σε όλη την Ελλάδα, όπου θα μπορούν εύκολα να επιστρέφουν τα πλαστικά και τα μεταλλικά μπουκαλάκια ποτών.

Εκτός αυτού, σχεδιάζεται η ανάληψη της συλλογής των ανακυκλώσιμων από τους υπόχρεους παραγωγούς, μέσω ενός νέου επιχειρησιακού σχεδίου, το οποίο θα αυξήσει τους σημερινούς διαθέσιμους πόρους από τα 30 εκατ. ευρώ στα 100 εκατ. ευρώ.

Στα σχέδια είναι, δε, η υλοποίηση χωριστής συλλογής βιοαποβλήτων και ανακύκλωσης σε περιοχές κάτω των 10.000 κατοίκων (αφορά σε 90 ορεινούς και νησιωτικούς δήμους), αλλά και η αναβάθμιση των Μονάδων Επεξεργασίας Αποβλήτων σε Μονάδες Ανάκτησης και Ανακύκλωσης.

Από το ΥΠΕΝ, επίσης, επίκειται η ολοκλήρωση των ολιστικών προγραμμάτων ανακύκλωσης για κάθε Φορέα Διαχείρισης Αποβλήτων (ΦΟΔΣΑ). Πρόκειται για σχέδια που θα περιλαμβάνουν τις δράσεις ανακύκλωσης, τις ποσότητες που θα συνεισφέρουν, καθώς και τις πηγές χρηματοδότησης.

Τέλος, αναμένεται η ολοκλήρωση των Περιφερειακών Σχεδίων Διαχείρισης Αποβλήτων, αλλά και η  θεσμοθέτηση των απαραίτητων διατάξεων για την ενεργειακή αξιοποίηση των υπολειμμάτων των αποβλήτων.

Πρόστιμα, έρευνες και έλεγχοι

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο κλάδος της ανακύκλωσης τις τελευταίες εβδομάδες δέχεται ισχυρά χτυπήματα στην Ελλάδα τα οποία έχουν ‘’οσμή σκανδάλου’’. Το 2023, η επιτροπή οικονομικού ελέγχου είχε επιβάλει πρόστιμο επιστροφής χρημάτων ύψους 2,9 εκατομμυρίων ευρώ στην EΣΔNA, αφού διαπίστωσε «σοβαρές παρατυπίες» στη σύμβαση αγοράς που ανατέθηκε στην TEXAN για τα Σπιτάκια Ανακύκλωσης, ένα project για την εγκατάσταση σημείων ανακύκλωσης σε κεντρικά σημεία σε όλη τη χώρα.

Άρθρο του Politico, μιλά για πιθανή κατάχρηση τουλάχιστον 11,9 εκατομμυρίων ευρώ από κονδύλια της ΕΕ σε έργο ανακύκλωσης στην Ελλάδα, επικαλούμενο έρευνα έρχεται μετά από εκθέσεις που ανατέθηκαν από την ΕΕ από Έλληνες ελεγκτές και διαπιστώθηκαν παρατυπίες στο κόστος του έργου και στον τρόπο λειτουργίας του. Η εταιρεία είχε κερδίσει τον διαγωνισμό για το έργο, παρά το γεγονός ότι είχε υποδείξει ότι τα περίπτερα θα ήταν περίπου πέντε φορές ακριβότερα από ό,τι θα μπορούσε να κοστίσει με βάση τις τιμές της αγοράς.

Η πιο πρόσφατη έκθεση της ΕΕ, όπως αναφέρει το Politico διαπίστωσε αρκετά προβλήματα με τον τρόπο λειτουργίας των κέντρων ανακύκλωσης, συμπεριλαμβανομένης της παντελούς έλλειψης ελέγχων σχετικά με το τι συμβαίνει με τα απόβλητα που συλλέγονται.