Μπλόκα: Τι προβλέπουν οι συμβάσεις παραχώρησης όταν κλείνουν οι αυτοκινητόδρομοι

Το ελληνικό δημόσιο, κάθε φορά που η δυσαρέσκεια των αγροτών ή άλλων επαγγελματικών ομάδων μετατρέπεται σε μπλόκα, βρίσκεται μπροστά σε μια διπλή πίεση. Από τη μία, τα αιτήματα των παραγωγών και το πολιτικό κόστος μιας σύγκρουσης που συχνά εξελίσσεται σε τεστ αντοχής για την κυβέρνηση. Από την άλλη, ένας λιγότερο ορατός αλλά δυνητικά ακριβός κίνδυνος. Το ενδεχόμενο αξιώσεων αποζημίωσης από τους παραχωρησιούχους των αυτοκινητοδρόμων, τις εταιρείες δηλαδή που λειτουργούν και εκμεταλλεύονται μεγάλα τμήματα του εθνικού δικτύου μέσω συμβάσεων παραχώρησης.

Διότι όταν ένας αυτοκινητόδρομος μπλοκάρει, δεν διακόπτεται μόνο η κυκλοφορία. Διακόπτεται και το βασικό “καύσιμο” του επιχειρηματικού μοντέλου των παραχωρήσεων δηλαδή τα έσοδα από τα διόδια. Και εκεί αρχίζει η δεύτερη ανάγνωση της κρίσης πέρα από τη διαχείριση της τάξης στο πεδίο και την πολιτική διαπραγμάτευση, ανοίγει ένα παράλληλο μέτωπο στις λεπτομέρειες των κυρωμένων συμβάσεων εκεί όπου οι όροι για «ανωτέρα βία» και «γεγονός ευθύνης Δημοσίου» μπορούν, υπό προϋποθέσεις, να μετατρέψουν την απώλεια εσόδων σε συμβατική διεκδίκηση.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Αγρότες: Σήμα κλιμάκωσης από Σέρρες, ανοιχτά μόνο οι δρόμοι για τη δίκη των Τεμπών στη Λάρισα

Στη Λάρισα διεξάγεται η δίκη για τα χαμένα βίντεο 

Στις συμβάσεις παραχώρησης υπάρχει μηχανισμός αποζημίωσης, αλλά δεν ενεργοποιείται αυτόματα από κάθε κλείσιμο δρόμου. Το “κλειδί” είναι η ταξινόμηση του γεγονότος: Ανωτέρα Βία ή Γεγονός Ευθύνης Δημοσίου.

A. Ανωτέρα Βία
Στις συμβάσεις ορίζεται το «Γεγονός Ανωτέρας Βίας» ως γεγονός εκτός ελέγχου/επιρροής των μερών, μη προβλέψιμο ή μη αποτρέψιμο με ιδιαίτερη επιμέλεια. Στην οικονομική κατανομή η σύμβαση είναι ξεκάθαρη ότι, με βασική επιφύλαξη, ο παραχωρησιούχος φέρει τις οικονομικές συνέπειες σε μεγάλο βαθμό (ιδίως στον βαθμό που υπάρχει υποχρέωση ασφάλισης).

Τι σημαίνει πρακτικά για μπλόκα;
Ένα κλείσιμο από τρίτους (π.χ. αγρότες) μπορεί να ερμηνευθεί ως έννοια γεγονότος εκτός ελέγχου. Όμως αυτό δεν ισοδυναμεί αυτομάτως με δικαίωμα αποζημίωσης εσόδων από το δημόσιο. Η ανωτέρα βία εδώ λειτουργεί κυρίως ως ρήτρα απαλλαγής-διαχείρισης υποχρεώσεων και διαδικασίας, όχι ως “λευκή επιταγή” αποζημίωσης απώλειας διοδίων.

Β. «Γεγονός Ευθύνης Δημοσίου» και αποζημίωση εσόδων
Η σύμβαση εισάγει ρητά κατηγορία «Γεγονότος Ευθύνης Δημοσίου» για την περίοδο λειτουργίας. Ο ορισμός του απαιτεί, μεταξύ άλλων, το γεγονός:

1. να μην οφείλεται σε κίνδυνο που έχει αναλάβει ο παραχωρησιούχος ή σε υπαιτιότητά του,
2. να μην είναι «Γεγονός Ανωτέρας Βίας» του οποίου οι οικονομικές συνέπειες βαρύνουν τον παραχωρησιούχο (με παραπομπή στο άρθρο 22.3),
3. και να επηρεάζει δυσμενώς τα έσοδα ή ουσιωδώς δυσμενώς τις δαπάνες λειτουργίας/συντήρησης.

Ο μηχανισμός αποζημίωσης εσόδων είναι “λογιστικός”: το Δημόσιο αποζημιώνει με ποσό ίσο με τη διαφορά μεταξύ:

• των εσόδων που πραγματοποιήθηκαν στο εξάμηνο (ή σε επόμενα εξάμηνα όσο διαρκεί το γεγονός/οι συνέπειες),
• και της Πρόβλεψης Εσόδων για την ίδια περίοδο.
• ταυρόχρονα υπάρχει “κόφτης” καθώς από την αποζημίωση αφαιρούνται τυχόν μειώσεις δαπανών λόγω του γεγονότος και τυχόν ασφαλιστικές καλύψεις.

Γ. Ποιος “κρατάει την τάξη” πάνω στον δρόμο;
Η σύμβαση αποτυπώνει το ρόλο του παραχωρησιούχου ως διαχειριστή, όχι ως δύναμης επιβολής τάξης. Ενδεικτικά, προβλέπει ότι πρέπει να παρέχει διευκολύνσεις στις αρμόδιες αρχές για να εκτελέσουν τα καθήκοντά τους, ακόμη κι αν αυτό επηρεάζει τα έσοδα από διόδια, για λόγους ασφάλειας.
Στην πράξη, η τήρηση της δημόσιας τάξης και η άρση παράνομων αποκλεισμών είναι αρμοδιότητα των κρατικών αρχών (ΕΛ.ΑΣ./Τροχαία κ.λπ.). Ο παραχωρησιούχος συνδράμει (σήμανση, ενημέρωση χρηστών, υποδομές, επιχειρησιακά σχέδια), αλλά δεν υποκαθιστά την αστυνομική αρμοδιότητα.

Συμπερασματικά στις συμβάσεις παραχώρησης υπάρχουν ρήτρες και μηχανισμοί αποζημίωσης που μπορούν να ενεργοποιηθούν όταν ένα ερμηνευτεί με τους παραπάνω χαρακτηρισμούς και αποδειχθεί η επίπτωση στα έσοδα και στο κόστος.