Ευρωπαϊκό Συμβούλιο: Αυστηρότεροι κανόνες στον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων σε νευραλγικούς τομείς της ΕΕ

Η ΕΕ κατέληξε σε πολιτική συμφωνία για την αναθεώρηση των κανόνων ελέγχου των άμεσων ξένων επενδύσεων της Ένωσης, ανακοίνωσε το Συμβούλιο της ΕΕ την Πέμπτη , σε μια προσπάθεια να αποτραπεί η πτώση στρατηγικής τεχνολογίας και κρίσιμων υποδομών στα χέρια εχθρικών δυνάμεων.

Οι ενημερωμένοι κανόνες — το πρώτο σημαντικό στοιχείο της στρατηγικής οικονομικής ασφάλειας της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν — θα απαιτούσαν από όλες τις χώρες της ΕΕ να παρακολουθούν συστηματικά τις επενδύσεις και να εναρμονίζουν περαιτέρω τον τρόπο με τον οποίο αυτές ελέγχονται εντός του μπλοκ. Η συμφωνία έρχεται λίγο περισσότερο από μια εβδομάδα αφότου οι Βρυξέλλες παρουσίασαν ένα νέο πακέτο οικονομικής ασφάλειας .

Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, οι χώρες της ΕΕ θα υποχρεούνται να ελέγχουν τις επενδύσεις σε είδη διπλής χρήσης και στρατιωτικό εξοπλισμό· τεχνολογίες όπως η τεχνητή νοημοσύνη, οι κβαντικές τεχνολογίες και οι ημιαγωγοί· πρώτες ύλες· υποδομές ενέργειας, μεταφορών και ψηφιακών υποδομών· και εκλογικές υποδομές, όπως συστήματα ψηφοφορίας και βάσεις δεδομένων.

Πιο συγκεκριμένα, η Προεδρία του Συμβουλίου και οι εκπρόσωποι του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κατέληξαν σήμερα σε προσωρινή πολιτική συμφωνία σχετικά με την αναθεώρηση του κανονισμού για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ) . Το επικαιροποιημένο πλαίσιο στοχεύει στην ενίσχυση της ικανότητας της ΕΕ να εντοπίζει, να αξιολογεί και να αντιμετωπίζει τους κινδύνους που θέτουν ορισμένες ξένες επενδύσεις, διατηρώντας παράλληλα το άνοιγμα στο παγκόσμιο εμπόριο και τις επενδύσεις.

Ο αναθεωρημένος κανονισμός βασίζεται στη λειτουργία του ισχύοντος πλαισίου ελέγχου των άμεσων ξένων επενδύσεων, το οποίο είναι καίριας σημασίας για τη διασφάλιση της δημόσιας τάξης και ασφάλειας σε ολόκληρη την ΕΕ. Η συμφωνία ενισχύει το ισχύον σύστημα, επιβάλλοντας μηχανισμούς ελέγχου με κοινό ελάχιστο πεδίο εφαρμογής που πρέπει να διενεργούνται από όλα τα κράτη μέλη, καθώς και ξένες επενδύσεις μέσω θυγατρικών εταιρειών της ΕΕ που καλύπτονται επίσης.

Η συμφωνία αυξάνει επίσης τη συνοχή μεταξύ των εθνικών μηχανισμών , μειώνοντας το διοικητικό φόρτο για τους επενδυτές και διασφαλίζοντας ότι θα εξεταστούν οι πιθανές διασυνοριακές επιπτώσεις των ξένων επενδύσεων στην ασφάλεια.

«Η σημερινή συμφωνία ενισχύει την ικανότητα της ΕΕ να προστατεύει την ασφάλεια και τη δημόσια τάξη της, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι η Ευρώπη παραμένει ένας ελκυστικός προορισμός για τους επενδυτές. Επιτύχαμε ένα ισορροπημένο και αναλογικό πλαίσιο, επικεντρωμένο στις πιο ευαίσθητες τεχνολογίες και υποδομές, που σέβεται τα εθνικά προνόμια και είναι αποτελεσματικό τόσο για τις αρχές όσο και για τις επιχειρήσεις», δήλωσε ο Morten Bødskov, υπουργός βιομηχανίας, επιχειρήσεων και οικονομικών υποθέσεων της Δανίας.

Κύρια στοιχεία της συμφωνίας

Ένα κοινό ελάχιστο πεδίο εφαρμογής των ελέγχων

Για να διασφαλιστεί υψηλότερος βαθμός εναρμόνισης σε ολόκληρη την ΕΕ, οι συννομοθέτες συμφώνησαν ότι όλα τα κράτη μέλη θα θεσπίσουν μηχανισμούς ελέγχου που θα καλύπτουν ένα στοχευμένο και σαφώς καθορισμένο σύνολο ευαίσθητων τομέων στους οποίους πρέπει να ελέγχουν τις ξένες επενδύσεις. Το ελάχιστο πεδίο εφαρμογής περιλαμβάνει:

• είδη διπλής χρήσης και στρατιωτικός εξοπλισμός
• υπερκρίσιμες τεχνολογίες , όπως η τεχνητή νοημοσύνη (ευθυγραμμισμένη με τους ορισμούς του νόμου της ΕΕ για την τεχνητή νοημοσύνη και επικεντρωμένη στην τεχνητή νοημοσύνη γενικής χρήσης με σχέση με το διάστημα ή την άμυνα), οι κβαντικές τεχνολογίες και οι ημιαγωγοί
• κρίσιμες πρώτες ύλες
• κρίσιμες οντότητες στους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών και των ψηφιακών υποδομών , βάσει αξιολόγησης βάσει κινδύνου από το κράτος μέλος στο οποίο έχει καθοριστεί ο στόχος της ΕΕ
• εκλογικές υποδομές (π.χ. βάσεις δεδομένων ψηφοφόρων, συστήματα ψηφοφορίας, συστήματα διαχείρισης εκλογών)
• Ένας περιορισμένος κατάλογος οντοτήτων του χρηματοπιστωτικού συστήματος , ο οποίος περιορίζεται ώστε να περιλαμβάνει μόνο κεντρικούς αντισυμβαλλομένους, κεντρικά αποθετήρια τίτλων, διαχειριστές ρυθμιζόμενων αγορών, διαχειριστές συστημάτων πληρωμών ( εξαιρουμένων των κεντρικών τραπεζών ) και συστημικά σημαντικά ιδρύματα.

Ένας ενισχυμένος αλλά αναλογικός μηχανισμός συνεργασίας και λογοδοσίας

Η συμφωνία επιβεβαιώνει ότι οι αποφάσεις ελέγχου παραμένουν αποκλειστική ευθύνη του κράτους μέλους στο οποίο πραγματοποιείται η επένδυση. Τα κράτη μέλη διατηρούν πλήρη διακριτική ευχέρεια όσον αφορά την έγκριση, την επιβολή όρων ή την απαγόρευση μιας επένδυσης. Το τελικό κείμενο διατήρησε αυτήν την αρχή, βελτιώνοντας παράλληλα τη διαφάνεια και τον συντονισμό μεταξύ των εθνικών αρχών και της Επιτροπής.

Σε περιπτώσεις όπου έχουν εκδοθεί σχόλια από άλλα κράτη μέλη ή γνώμη της Επιτροπής, το κράτος μέλος που διενεργεί τον έλεγχο θα εξηγήσει πώς αυτά εξετάστηκαν, συμπεριλαμβανομένων των λόγων για τυχόν διαφωνία , με την επιφύλαξη ευαίσθητων ζητημάτων εθνικής ασφάλειας. Σύμφωνα με τη συμφωνία, η Επιτροπή μπορεί να βοηθήσει το κράτος μέλος υποδοχής στη συλλογή πληροφοριών.

Βελτιστοποίηση διαδικασιών και διαλειτουργικότητας

Η συμφωνία διευκρίνισε και απλοποίησε επίσης αρκετές λειτουργικές πτυχές του πλαισίου, όπως:

• μια νέα κοινή βάση δεδομένων για την αποτροπή της καταστρατήγησης και την ευκολότερη ανταλλαγή σχετικής εμπειρίας μεταξύ των αρχών
• μια προαιρετική ενιαία πύλη για την ηλεκτρονική υποβολή ξένων επενδύσεων, η οποία θα δημιουργηθεί εάν το ζητήσουν τουλάχιστον εννέα κράτη μέλη
• διευκρίνιση των παραγόντων κινδύνου για την αξιολόγηση ξένων επενδύσεων.

Επόμενα βήματα

Η προσωρινή συμφωνία θα εγκριθεί τώρα από το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο πριν από την επίσημη έγκρισή της. Οι νέοι κανόνες θα αρχίσουν να εφαρμόζονται 18 μήνες μετά την έναρξη ισχύος του κανονισμού.

Φόντο

Ο ισχύων κανονισμός για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ) ισχύει από τον Οκτώβριο του 2020 και δημιούργησε, για πρώτη φορά, ένα πλαίσιο σε επίπεδο ΕΕ που επιτρέπει στα κράτη μέλη και την Επιτροπή να συνεργάζονται για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων που είναι πιθανό να επηρεάσουν την ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη.

Από την εισαγωγή του, ο αριθμός των κρατών μελών με εθνικό μηχανισμό ελέγχου έχει αυξηθεί σημαντικά. Ωστόσο, οι αποκλίσεις ως προς το πεδίο εφαρμογής, τα κατώτατα όρια, τα χρονοδιαγράμματα και τις διαδικασίες εξακολουθούν να υπάρχουν, δημιουργώντας αβεβαιότητα για τους επενδυτές και πιθανούς κινδύνους για την εσωτερική αγορά. Επιπλέον, οι εξελισσόμενες γεωπολιτικές και τεχνολογικές προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένων των απειλών για τις κρίσιμες υποδομές, των εξαρτήσεων από την αλυσίδα εφοδιασμού και της ταχείας ανάπτυξης τεχνολογιών διπλής χρήσης, τόνισαν την ανάγκη ενημέρωσης της προσέγγισης της ΕΕ.

Η αναθεώρηση του κανονισμού ήταν μία από τις πρωτοβουλίες που ανακοινώθηκαν στη δέσμη μέτρων της Επιτροπής για το 2024 σχετικά με την ενίσχυση της οικονομικής ασφάλειας της ΕΕ.

Το ιστορικό  για την απόφαση

Χρειάστηκαν τρεις γύροι πολιτικών συνομιλιών μεταξύ των τριών θεσμικών οργάνων για να ολοκληρωθεί η ενημέρωση, η οποία αποτελούσε βασική προτεραιότητα για τη Δανική Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ. Ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα ήταν ποιες τεχνολογίες και τομείς θα έπρεπε να υπόκεινται σε υποχρεωτικό έλεγχο. Ένα άλλο ζήτημα ήταν ο τρόπος με τον οποίο οι πρωτεύουσες και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα έπρεπε να συντονίζονται — και ποιος έχει τον τελευταίο λόγο — όταν μια συμφωνία εγείρει προειδοποιητικά σημάδια.

Παρά το αίτημα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου , η Επιτροπή δεν θα λάβει την εξουσία να διαιτητεύει διαφορές μεταξύ χωρών της ΕΕ σε συγκεκριμένες επενδυτικές υποθέσεις. Οι αποφάσεις ελέγχου θα παραμείνουν αυστηρά στην αρμοδιότητα των εθνικών κυβερνήσεων.

«Σημειώνουμε πρόοδο. Το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεών μας ενισχύει σαφώς την ασφάλεια της ΕΕ, ενώ παράλληλα διευκολύνει τη ζωή των επενδυτών εναρμονίζοντας τον μηχανισμό ελέγχου των κρατών μελών», δήλωσε ο επικεφαλής νομοθέτης του φακέλου, ο Γάλλος Σοσιαλιστής και Δημοκρατικός Ραφαέλ Γκλούκσμαν.

«Ωστόσο, απομένουν ακόμη περισσότερα να γίνουν για να διασφαλιστεί ότι οι επενδύσεις θα φέρουν πραγματική προστιθέμενη αξία στην ΕΕ, έτσι ώστε η αγορά μας να μην γίνει χώρος για ξένες εταιρείες που εκμεταλλεύονται την εξάρτησή μας από την τεχνολογία τους. Η Επιτροπή έχει δεσμευτεί να αναλάβει πρωτοβουλία· τώρα πρέπει να δράσει γρήγορα», ανέφερε σε δήλωσή του στο POLITICO.