Πειραιάς και Θεσσαλονίκη στη δίνη του γεωπολιτικού ανταγωνισμού ΗΠΑ, Κίνας, Ρωσίας

Η σκληρή ανακοίνωση της κινεζικής πρεσβείας στην Αθήνα, με αφορμή τις πολλαπλές δηλώσεις της Αμερικανίδας πρέσβειρας Κίμπερλι Γκίλφοϊλ για το λιμάνι του Πειραιά, σηματοδοτεί κάτι πολύ περισσότερο από ένα ακόμη διπλωματικό επεισόδιο. Ξεδιπλώνει δημόσια έναν γεωπολιτικό ανταγωνισμό που μέχρι τώρα εξελισσόταν κυρίως στο παρασκήνιο, με επίκεντρο την Ελλάδα και τα λιμάνια της, τόσο το λιμάνι του Πειραιά (ΟΛΠ) που ελέγχεται από την κινεζική Cosco όσο και το λιμάνι της Θεσσαλονίκης (ΟΛΘ), που ελέγχεται από τον ρωσικής επιρροής πόντιο επιχειρηματία, Ιβάν Σαββίδη.

Πλέον δεν αποτελεί απλή φημολογία η πρόσθεση υποβάθμισης του ΟΛΠ και του ΟΛΘ, όπως είχε παρουσιαστεί από δηλώσεις πρώην νατοϊκών πριν από αρκετούς μήνες. Υπάρχει σχεδιασμός και οι ΗΠΑ το φωνάζουν τώρα δυνατά σε όλους τους τόνους. Μαζί  με την ελληνική κυβέρνηση προωθούν την αναβάθμιση των ναυπηγείων Ελευσίνας σε πλήρες λιμάνι ως εναλλακτική διαδρομή στο κινεζικά ελεγχόμενο λιμάνι του Πειραιά. Το Πεκίνο από την πλευρά του καταγγέλλει «ψυχροπολεμική νοοτροπία» και «παρέμβαση στα εσωτερικά» της χώρας.
Μέσα σε σε λίγες ημέρες, μετά τον ερχομό της νέας πρέσβειρας των ΗΠΑ, Κίμπερλι Γκιλφόιλ, η Ελλάδα βρίσκεται στο κέντρο της γεωπολιτικής αντιπαράθεσης. Στην πρώτη της τηλεοπτική συνέντευξη, η Κίμπερλι Γκίλφοϊλ χαρακτήρισε «ατυχές το γεγονός ότι το λιμάνι του Πειραιά πέρασε στην Cosco», εξηγώντας ότι τότε η Ελλάδα βρισκόταν σε βαθιά κρίση και δεν υπήρχαν άλλοι πλειοδότες. Πρόσθεσε όμως κάτι πολύ πιο αιχμηρό, ότι «υπάρχουν τρόποι να παρακαμφθεί» η κινεζική επιρροή, μέσω αμερικανικών υποδομών σε άλλα ελληνικά λιμάνια. Στην ίδια γραμμή, η πρέσβειρα συνέδεσε το ζήτημα των λιμανιών και ειδικά του Πειραιά με το στόχο της αμερικανικής κυβέρνησης για «ενεργειακή ανεξαρτησία» της Ευρώπης από Ρωσία και Κίνα, παρουσιάζοντας την Ελλάδα ως δυνητικό «ενεργειακό κόμβο» που θα στηρίξει τη δυτική στρατηγική.
Με άλλα λόγια, η Ουάσινγκτον θέλει να αποδυναμώσει τον κινεζικό έλεγχο στον Πειραιά, όχι ευθέως, αλλά δημιουργώντας σε συνεργασία με την ελληνική κυβέρνηση ένα παράλληλο, ανταγωνιστικό δίκτυο υποδομών.

Ο υπουργός Ανάπτυξης Τάκης Θεοδωρικάκος με σφιχταγκαλιασμένα χέρια με την Κίμπερλι Γκιλφόιλ ανακοινώνουν τη νομοθετική διάταξη για το λιμάνι της Ελευσίνας.

«Αμερικάνικη» Ελευσίνα με ONΕΧ
Στον αντίποδα του κινεζικά ελεγχόμενου Πειραιά, οι ΗΠΑ χτίζουν, με την ενεργή σύμπραξη της ελληνικής κυβέρνησης, τη δική τους απάντηση στην Ελευσίνα. Η ONEX, όμιλος ελληνικών συμφερόντων με έντονο αμερικανικό αποτύπωμα, έχει ήδη αναλάβει την αναδιάρθρωση των ναυπηγείων Ελευσίνας. Το 2023 η αμερικανική κρατική Αναπτυξιακή Τράπεζα DFC ενέκρινε δάνειο 125 εκατ. δολαρίων για τον εκσυγχρονισμό τους, με στόχο να μετατραπούν σε στρατηγικό ναυπηγικό και ενεργειακό κόμβο για την περιοχή.
Το επόμενο βήμα είναι ακόμη πιο φιλόδοξο. Η μετατροπή των ναυπηγείων σε πλήρες λιμάνι. Μετά τη συνάντηση του υπουργού Ανάπτυξης Τάκη Θεοδωρικάκου με την πρέσβειρα Γκίλφοϊλ, η κυβέρνηση ανακοίνωσε νομοθετική ρύθμιση που επιτρέπει στην ONEX να επεκταθεί πέρα από τη ναυπηγική δραστηριότητα, στον εμπορικό, διαμετακομιστικό, λιμενικό, ενεργειακό αλλά και αμυντικό τομέα.
Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα, ο σχεδιασμός προβλέπει  αξιοποίηση της υπάρχουσας υποδομής των ναυπηγείων ως μέρος ενός νέου, πολυλειτουργικού λιμανιού, σύνδεση με το Θριάσιο Εμπορευματικό Κέντρο και το σιδηροδρομικό δίκτυο, εξυπηρέτηση bulk carriers, εμπορευματοκιβωτιοφόρων αλλά και στρατιωτικών πλοίων, έμφαση στην ενέργεια, ιδιαίτερα στο LNG, με στόχο τη δημιουργία νέου διαμετακομιστικού διαδρόμου προς τα Βαλκάνια και την κεντρική-ανατολική Ευρώπη.
Η ίδια η Γκίλφοϊλ, μετά τη συνάντηση στο υπουργείο Ανάπτυξης, μίλησε για «σημαντικά πράγματα» που σχεδιάζουν από κοινού με την ελληνική κυβέρνηση, παρουσιάζοντας την αξιοποίηση της Ελευσίνας ως μόνο ένα «μικρό παράδειγμα» όσων πρόκειται να ακολουθήσουν στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις.

Η οργισμένη απάντηση του Πεκίνου: «Ψυχροπολεμική νοοτροπία» και «παρέμβαση στα εσωτερικά της Ελλάδας»
Η απάντηση της κινεζικής πρεσβείας ήταν σκληρή για τα συνήθη διπλωματικά μέτρα. Σε γραπτή δήλωση, ο εκπρόσωπος Τύπου κατήγγειλε ότι η νέα Αμερικανίδα πρέσβειρα εξαπέλυσε «αβάσιμες επιθέσεις» κατά της επένδυσης της Cosco στον Πειραιά, μιλώντας για «κακόβουλη συκοφάντηση της σινοελληνικής συνεργασίας» και «σοβαρή παρέμβαση στα εσωτερικά της Ελλάδας».
Οι δηλώσεις της Γκίλφοϊλ χαρακτηρίστηκαν «διαποτισμένες με ψυχροπολεμική νοοτροπία και λογική ηγεμονισμού», που «αποκαλύπτουν τη δόλια πρόθεση των ΗΠΑ να εξυπηρετήσουν τα δικά τους γεωπολιτικά συμφέροντα, εκμεταλλευόμενες το Λιμάνι του Πειραιά αλλά και την ίδια την Ελλάδα».
Το πιο πολιτικά φορτισμένο σημείο της ανακοίνωσης ήταν όμως άλλο. «Το λιμάνι του Πειραιά ανήκει για πάντα στον ελληνικό λαό,  δεν είναι εργαλείο για την υπονόμευση της περιφερειακής ευημερίας και σταθερότητας και δεν πρέπει να πέσει θύμα της γεωπολιτικής αντιπαράθεσης», τονίζει η πρεσβεία, επισημαίνοντας ότι οι ΗΠΑ «υποκινούν την Ελλάδα να τερματίσει τις συμβατικές της υποχρεώσεις και να πουλήσει το λιμάνι».
Παράλληλα, το Πεκίνο υπενθυμίζει ότι στην κορύφωση της κρίσης χρέους η Κίνα «έτεινε χείρα βοηθείας», επιτρέποντας στον Πειραιά να εξελιχθεί σε ένα από τα μεγαλύτερα λιμάνια της Μεσογείου και της Ευρώπης, με δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας και σημαντικά οφέλη για την ελληνική οικονομία.
Στην ουσία, η Κίνα υπενθυμίζει πως ο Πειραιάς δεν είναι απλώς μια εμπορική επένδυση, αλλά ένας από τους βασικούς ευρωπαϊκούς κόμβους της Πρωτοβουλίας «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος» (BRI) – και ως τέτοιος, βρίσκεται στον σκληρό πυρήνα της κινεζικής στρατηγικής.

Ο Πειραιάς ως «ναυαρχίδα» της κινεζικής παρουσίας
Σήμερα ο κινεζικός κρατικός όμιλος COSCO κατέχει το 67% του Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς, με σύμβαση παραχώρησης που εκτείνεται έως το 2052. Μέσα σε περίπου δεκαπέντε χρόνια, ο Πειραιάς από περιφερειακός παίκτης ανέβηκε στις πρώτες θέσεις των ευρωπαϊκών λιμανιών σε διακίνηση εμπορευματοκιβωτίων, αποτελώντας πλέον έναν από τους πιο σημαντικούς κόμβους μεταφοράς ανάμεσα στην Ασία και την Ευρώπη.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει χαρακτηρίσει την επένδυση της Cosco «παράδειγμα win-win συνεργασίας» και «εμβληματικό έργο», τόσο σε δημόσιες δηλώσεις όσο και σε κοινές εμφανίσεις με τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ στις εγκαταστάσεις του λιμανιού.
Η εικόνα του Έλληνα πρωθυπουργού δίπλα στον πρόεδρο της Κίνας στον Σι Τζινπίνγκ, ανάμεσα σε γερανούς και κοντέινερ στον Πειραιά, έχει καταγραφεί ως σύμβολο της εμβάθυνσης των σινοελληνικών σχέσεων. Η σημερινή σύγκρουση ρητορικής Πεκίνου – Ουάσινγκτον φέρνει αυτή τη φωτογραφία σε μια νέα ανάγνωση.

ONEX και Ξενοκώστας: Ο «χρυσός παίκτης» της νέας εποχής
Κεντρικό ρόλο σε αυτή τη νέα αρχιτεκτονική λιμένων, των ναυπηγείων και της άμυνας παίζει η ONEX και ο επικεφαλής της, Πάνος Ξενοκώστας. Ο όμιλος, που αποτελεί βασικό συνεργάτη των χρεοκοπημένων ΕΛΤΑ (Ελληνικά Ταχυδρομεία) έχει αναπτύξει διάφορες δραστηριότητες στη ναυπηγική, την άμυνα και την ενέργεια, με στήριξη γεωπολιτική και κυβερνητική στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, αναλαμβάνοντας πρώτα το Νεώριο Σύρου και στη συνέχεια τα ναυπηγεία Ελευσίνας.
Ο ίδιος ο Ξενοκώστας έχει μιλήσει ανοιχτά για τη «στενή συνεργασία» με την ελληνική κυβέρνηση και τους Αμερικανούς, υπογραμμίζοντας ότι η ανάκαμψη των ναυπηγείων βασίστηκε σε «κρίσιμες θεσμικές παρεμβάσεις της ελληνικής πλευράς» και στη χρηματοδότηση της DFC.
Σειρά δημοσιευμάτων τα τελευταία χρόνια τον παρουσιάζουν ως «αγαπημένο επενδυτή των Αμερικανών», με στενές σχέσεις με διαδοχικούς Αμερικανούς πρέσβεις στην Αθήνα.
Στις δημόσιες εμφανίσεις του, δίπλα του συχνά στέκονται Έλληνες υπουργοί επιβεβαιώνοντας ότι η ONEX έχει αναδειχθεί σε έναν από τους πιο προβεβλημένους επιχειρηματικούς «πρωταγωνιστές» της περιόδου διακυβέρνησης Μητσοτάκη.
Το λιμάνι της Ελευσίνας  δεν είναι απλώς μια ακόμη ιδιωτική επένδυση, αλλά ένας κρίκος σε μια τριγωνική σχέση: Αθήνα – Ουάσινγκτον – ONEX, με σαφές στρατηγικό περιεχόμενο απέναντι στην κινεζική παρουσία στον Πειραιά.

Το ελληνικό παράδοξο: Μία κυβέρνηση, δύο «στρατόπεδα» επενδύσεων
Σε αυτό το σκηνικό αναδεικνύεται ένα σαφές παράδοξο. Η ίδια κυβέρνηση που μέχρι πρόσφατα υμνούσε την επένδυση της Cosco στον Πειραιά ως εμβληματική και win–win, ποζάρει σήμερα μπροστά στις κάμερες μαζί με την Αμερικανίδα πρέσβειρα, ανακοινώνοντας με υπερηφάνεια το σχέδιο για την ανάδειξη της Ελευσίνας σε νέο, αμερικανικά υποστηριζόμενο λιμάνι – αντίβαρο στον ΟΛΠ.
Ο υπουργός Ανάπτυξης Τάκης Θεοδωρικάκος δεν κρύβει τον ενθουσιασμό του: μιλά για «νέο αναπτυξιακό κόμβο» στην Ελευσίνα, για χιλιάδες θέσεις εργασίας, για ενίσχυση της «παραγωγικής ανασυγκρότησης» της χώρας – ενώ φωτογραφίζεται επανειλημμένα με την Γκίλφοϊλ, παρουσιάζοντας την τροπολογία ως απόδειξη της στρατηγικής συνεργασίας Ελλάδας – ΗΠΑ.