Περιβαλλοντικοί φόροι: Γιατί μειώθηκαν το 2023

Η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) δημοσίευσε την Πέμπτη 11 Σεπτεμβρίου τα πιο πρόσφατα στοιχεία (2023) για τα έσοδα από περιβαλλοντικούς φόρους, καταγράφοντας αισθητή πτώση. Συνολικά, τα έσοδα ανήλθαν σε 9,257 δισ. ευρώ, σημειώνοντας ετήσια μείωση 20,4% σε σύγκριση με το 2022. Το μερίδιο των περιβαλλοντικών φόρων στους συνολικούς φόρους και κοινωνικές εισφορές υποχώρησε στο 10,6%, χαμηλότερο κατά 3,1 ποσοστιαίες μονάδες από το προηγούμενο έτος.

Η σύνθεση της πτώσης
Η πτώση προήλθε πρωτίστως από τους φόρους ενέργειας, που αποτελούν τη μερίδα του λέοντος στους περιβαλλοντικούς φόρους. Το 2023 περιορίστηκαν στα 7,547 δισ. ευρώ, μειωμένοι 24,4% έναντι του 2022. Κρίσιμος παράγοντας ήταν η κατάργηση του «Προσωρινού Μηχανισμού Επιστροφής Μέρους Εσόδων» στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (σε ισχύ 1/7/2022–1/6/2023): ο σχετικός φόρος περιορίστηκε σε 703 εκατ. ευρώ το 2023 από 2,889 δισ. ευρώ το 2022, επηρεάζοντας άμεσα το συνολικό αποτέλεσμα.

Αντίστροφα, οι φόροι μεταφορών αυξήθηκαν 6,9%, στα 1,681 δισ. ευρώ, ανεβάζοντας το μερίδιό τους στο 18,2% των περιβαλλοντικών φόρων. Οι φόροι ρύπανσης και χρήσης πόρων παρέμειναν οριακοί, στα 29 εκατ. ευρώ (περίπου 0,3% του συνόλου).

Ποιος πληρώνει;
Το 2023, οι κλάδοι οικονομικής δραστηριότητας κατέβαλαν 6,184 δισ. ευρώ (περίπου 66,8% του συνόλου), ενώ τα νοικοκυριά και οι μη μόνιμοι κάτοικοι κατέβαλαν 3,072 δισ. ευρώ (33,2%). Στην ανάλυση ανά κλάδο, η «Παροχή ηλεκτρισμού, φυσικού αερίου, ατμού και κλιματισμού» εμφάνισε τη μεγαλύτερη διόρθωση (–49,6% σε σχέση με το 2022), γεγονός που συνδέεται άμεσα με την εξασθένιση των έκτακτων εισφορών στην ενέργεια.

Η άρση του προσωρινού μηχανισμού και η αποκλιμάκωση των έκτακτων εσόδων από την ηλεκτρική ενέργεια «τραβά» προς τα κάτω τον συνολικό δείκτη, παρά την άνθηση άλλων υποκατηγοριών.

Ο ρόλςος των πράσινων εργαλείων ρύπανσης είναι περιορισμένος. Το πολύ μικρό βάρος των φόρων ρύπανσης και χρήσης πόρων καταδεικνύει ότι τα τιμολογιακά σήματα για εκπομπές και εξάντληση φυσικών πόρων είναι ακόμη αδύναμα.

Η μείωση των περιβαλλοντικών φόρων το 2023 αποτυπώνει κυρίως την «αποσύσφιξη» έκτακτων παρεμβάσεων στην αγορά ενέργειας. Η συγκυριακή αυτή διόρθωση δημιουργεί ευκαιρία για ανασχεδιασμό: πιο ισορροπημένο και σταθερό φορολογικό μίγμα, με ενισχυμένο ρόλο στην τιμολόγηση ρύπανσης και χρήσης πόρων, δημοσιονομική προβλεψιμότητα και καθαρό κοινωνικό αποτύπωμα. Έτσι, η περιβαλλοντική φορολογία μπορεί να υπηρετεί ταυτόχρονα κλιματικούς, αναπτυξιακούς και κοινωνικούς στόχους.

Εδώ αναλυτικά τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ