Συμφωνία ΗΠΑ και Βρετανίας για μηδενικούς δασμούς στα φάρμακα, αλλά το NHS θα πληρώνει περισσότερα…

Το Ηνωμένο Βασίλειο και οι Ηνωμένες Πολιτείες κατέληξαν σε μια συμφωνία, με την οποία το Λονδίνο δέχεται να πληρώσει ακριβότερα φάρμακα στο εσωτερικό μέσω του εθνικού της συστήματος υγεία, NHS, προκειμένου να διασφαλίσει ότι οι εξαγωγές βρετανικών φαρμακευτικών προϊόντων προς την αμερικανική αγορά θα συνεχίσουν να εισέρχονται στις ΗΠΑ χωρίς δασμούς για τα επόμενα τρία χρόνια. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα «παζάρι» με περισσότερες δαπάνες για φάρμακα στο εσωτερικό, με αντάλλαγμα τη διατήρηση ενός κρίσιμου εξαγωγικού πλεονεκτήματος στο εξωτερικό.

Η συμφωνία έρχεται σε μια περίοδο όπου τα φαρμακευτικά προϊόντα αποτελούν έναν από τους πιο δυναμικούς εξαγωγικούς κλάδους του Ηνωμένου Βασιλείου. Μόνο στους 12 μήνες έως τα τέλη Σεπτεμβρίου, το ΗΒ εξήγαγε φάρμακα αξίας 11,1 δισ. λιρών στις ΗΠΑ, ποσό που αντιστοιχεί στο 17,4% όλων των εξαγωγών αγαθών προς την αμερικανική αγορά. Η βρετανική κυβέρνηση υπολογίζει ότι τουλάχιστον 5 δισ. λίρες ετησίως σε εξαγωγές φαρμάκων θα συνεχίσουν να εισέρχονται στις ΗΠΑ με μηδενικούς δασμούς, προστατεύοντας θέσεις εργασίας, ενισχύοντας τις επενδύσεις και στηρίζοντας τη φιλοδοξία του ΗΒ να εξελιχθεί σε παγκόσμιο κόμβο βιοεπιστημών.

Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ο Λευκός Οίκος είχε αυξήσει εντυπωσιακά την πίεση. Ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ είχε επανειλημμένα απειλήσει να επιβάλει δασμούς έως και 100% στις εισαγωγές επώνυμων φαρμάκων, επικαλούμενος ανησυχίες για την εξάρτηση των ΗΠΑ από φάρμακα που παράγονται στο εξωτερικό, αλλά και το επιχείρημα ότι οι Αμερικανοί καταναλωτές «επιδοτούν» άλλες ανεπτυγμένες χώρες πληρώνοντας υψηλότερες τιμές. Την άνοιξη, ο Λευκός Οίκος ξεκίνησε επίσημη έρευνα για τις εισαγωγές φαρμακευτικών προϊόντων και την επίδρασή τους στην εθνική ασφάλεια, ανοίγοντας τον δρόμο για δασμούς. Αν και τα φάρμακα δεν περιλήφθηκαν στο αρχικό κύμα δασμών και το σχέδιο για 100% επιβάρυνση δεν ενεργοποιήθηκε, η απειλή παρέμενε ένα ισχυρό διαπραγματευτικό όπλο μέχρι την επίτευξη της σημερινής συμφωνίας.

Το τίμημα για το Ηνωμένο Βασίλειο θα πληρωθεί κυρίως από το εθνικό σύστημα υγείας. Για πρώτη φορά εδώ και πάνω από 20 χρόνια, το ποσό που καταβάλλει το NHS για φάρμακα αυξάνεται με τόσο σαφή και δομημένο τρόπο. Σύμφωνα με τους όρους που συμφωνήθηκαν, το ΗΒ αυξάνει κατά 25% το όριο τιμής πάνω από το οποίο μια νέα θεραπεία θεωρείται «πολύ ακριβή» για να εγκριθεί. Παράλληλα, δεσμεύεται να αυξήσει σταδιακά τις φαρμακευτικές δαπάνες του NHS από περίπου 0,3% του ΑΕΠ σήμερα σε 0,6% του ΑΕΠ μέσα στην επόμενη δεκαετία – ουσιαστικά μια προσπάθεια διπλασιασμού του βάρους που καταλαμβάνουν τα φάρμακα στην οικονομία. Την ίδια στιγμή, μειώνεται η πίεση προς τις φαρμακευτικές εταιρείες: το ποσοστό των εσόδων που υποχρεώνονται να επιστρέψουν στο NHS για να μην ξεφύγει ο προϋπολογισμός τίθεται πλέον ανώτατα στο 15%, όταν πέρυσι οι επιστροφές ξεπέρασαν το 20%.

Οι αλλαγές αυτές αναμένεται να έχουν άμεσες επιπτώσεις στην πρόσβαση των ασθενών σε νέες θεραπείες. Το NICE, το συμβουλευτικό όργανο του NHS για την αξιολόγηση φαρμάκων, εκτιμά ότι η νέα πολιτική τιμών θα οδηγήσει στην έγκριση τριών έως πέντε επιπλέον φαρμάκων ετησίως. Σήμερα το NICE εξετάζει περίπου 70 φάρμακα τον χρόνο και εγκρίνει περίπου το 90% αυτών, γεγονός που σημαίνει ότι η μεταβολή δεν είναι επανάσταση, αλλά πάντως μια μετρήσιμη διεύρυνση του θεραπευτικού οπλοστασίου. Παρ’ όλα αυτά, παραμένει θολό το πόσο ακριβώς θα κοστίσει στο NHS αυτή η στροφή: τα φάρμακα αντιστοιχούν ήδη σε περίπου 10% του συνολικού προϋπολογισμού υγείας και κάθε επιπλέον δαπάνη κινδυνεύει να συμπιέσει άλλους τομείς.

Οι επικριτές προειδοποιούν ότι ο λογαριασμός μπορεί να αποδειχθεί βαρύς. Η Sally Gainsbury, του think tank Nuffield Trust, εκτίμησε ότι η συμφωνία θα μπορούσε να οδηγήσει σε επιπλέον δαπάνες 3 δισ. λιρών για φάρμακα,  κάτι που χαρακτήρισε «άσχημα νέα», δεδομένης της ήδη ασφυκτικής πίεσης στους προϋπολογισμούς. Κατά την άποψή της, τα επιπλέον χρήματα θα ήταν προτιμότερο να κατευθυνθούν σε υπηρεσίες όπως η πρωτοβάθμια φροντίδα από γενικούς γιατρούς ή στην αντιμετώπιση των τεράστιων λιστών αναμονής στα νοσοκομεία, παρά σε ακόμη ακριβότερες θεραπείες. Υπογραμμίζει, επίσης, ότι το υπουργείο Οικονομικών θα πρέπει να καλύψει πλήρως το πρόσθετο κόστος, ώστε το βάρος να μη μετακυλιστεί σιωπηρά σε άλλες υπηρεσίες του NHS.

Η κυβέρνηση, ωστόσο, βλέπει τη μεγάλη εικόνα των επενδύσεων και της διεθνούς ανταγωνιστικότητας. Τους τελευταίους 18 μήνες, μια σειρά αποφάσεων μεγάλων φαρμακευτικών εταιρειών είχε δημιουργήσει την εντύπωση ότι το ΗΒ χάνει έδαφος έναντι των ΗΠΑ. Η GSK ανακοίνωσε ότι θα επενδύσει 30 δισ. δολάρια στην έρευνα και την παραγωγή στις Ηνωμένες Πολιτείες, η Merck (MSD στην Ευρώπη) ακύρωσε προγραμματισμένη επέκταση 1 δισ. λιρών στο ΗΒ, ενώ η AstraZeneca πάγωσε επένδυση 200 εκατ. λιρών σε ερευνητική εγκατάσταση στο Κέιμπριτζ και δήλωσε ότι θα διοχετεύσει 50 δισ. δολάρια σε παραγωγή και R&D στις ΗΠΑ. Σ’ αυτό το πλαίσιο, η σημερινή συμφωνία παρουσιάζεται ως προσπάθεια αντιστροφής του κλίματος.

Στην πράξη, η συμφωνία αναδιαμορφώνει το ισοζύγιο κερδών και απωλειών. Κερδισμένες εμφανίζονται οι φαρμακευτικές εταιρείες με παραγωγή στο ΗΒ και οι εξαγωγικοί τους όγκοι προς τις ΗΠΑ, καθώς και μια βρετανική κυβέρνηση που μπορεί να υποστηρίξει ότι προστατεύει έναν στρατηγικό κλάδο και επανατοποθετεί τη χώρα στον χάρτη της φαρμακευτικής καινοτομίας. Από την άλλη, το NHS και οι φορολογούμενοι καλούνται να στηρίξουν με υψηλότερες δαπάνες αυτή τη στρατηγική, με την ελπίδα ότι οι επιπλέον θεραπείες και η ενίσχυση της φαρμακευτικής βιομηχανίας θα αντισταθμίσουν το κόστος. Το αν αυτή η ανταλλαγή θα αποδειχθεί μακροπρόθεσμα επωφελής για το σύστημα υγείας και τους ασθενείς, παραμένει το μεγάλο αναπάντητο ερώτημα.