Τι είναι οι «εγγυήσεις ασφαλείας», που ζητούν Ουκρανία και Ευρώπη για να προχωρήσουν οι ειρηνευτικές συνομιλίες

Οι «εγγυήσεις ασφαλείας» είναι δύο λέξεις που ακούμε συχνά την τελευταία εβδομάδα στις συζητήσεις για την Ουκρανία και τις ειρηνευτικές συνομιλίες που διεξάγονται με πρωτοβουλία των ΗΠΑ για το τέλος του πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Πρόκειται για έναν όρο, που περιγράφει τα μέτρα και τις δεσμεύσεις που θα αναλάβουν τρίτα κράτη ή διεθνείς οργανισμοί, ώστε να εξασφαλιστεί ότι σε μια ενδεχόμενη συμφωνία ειρήνης θα τηρηθεί και ότι η Ουκρανία δεν θα μείνει απροστάτευτη.
Οι εγγυήσεις ασφαλείας συνήθως περιλαμβάνουν:

• Στρατιωτική προστασία / αποτροπή: δέσμευση χωρών της Δύσης (π.χ. μελών ΝΑΤΟ ή Ε.Ε.) να βοηθήσουν την Ουκρανία σε περίπτωση νέας ρωσικής επίθεσης, είτε με όπλα είτε με άλλες μορφές υποστήριξης. Δεν σημαίνει απαραίτητα ένταξη στο ΝΑΤΟ, αλλά θα μπορούσε να μοιάζει με «μικρό ΝΑΤΟ» γύρω από την Ουκρανία.
• Προμήθειες όπλων και εκπαίδευση: μακροχρόνια δέσμευση για παροχή προηγμένων οπλικών συστημάτων, εκπαίδευσης στρατού και τεχνολογίας άμυνας, ώστε η Ουκρανία να είναι ικανή να αμυνθεί μόνη της.
• Πολιτικές και νομικές εγγυήσεις: επίσημες διεθνείς συμφωνίες ή συμβόλαια που θα δεσμεύουν τις χώρες-εγγυητές να αντιδράσουν (π.χ. με κυρώσεις, διπλωματική πίεση ή στρατιωτική βοήθεια) σε περίπτωση παραβίασης.
• Οικονομική στήριξη: χρηματοδότηση για την ανοικοδόμηση και την ενίσχυση κρίσιμων υποδομών, ώστε η Ουκρανία να μην είναι τρωτή σε επιθέσεις ή ενεργειακό εκβιασμό.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες το βλέπουν ως «ενδιάμεση λύση» – αφού η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ είναι περίπλοκη και ίσως προκαλέσει ακόμη μεγαλύτερη αντίδραση από τη Ρωσία. Έτσι, μιλούν για δεσμεύσεις που θα κάνουν την Ουκρανία ασφαλέστερη χωρίς τυπική ένταξη στο ΝΑΤΟ.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Η Μόσχα υποβαθμίζει τις συνομιλίες με Ζελένσκι και ο Τραμπ λέει ότι ο Πούτιν μπορεί να μην θέλει συμφωνία

Ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας αποδυνάμωσε την πρόθεση για άμεση συνάντηση Πούτιν - Ζεένσκι

Μεγάλες δυσκολίες 
Στην πράξη, όμως, οι εγγυήσεις ασφαλείας είναι δύσκολο να καθοριστούν και να εφαρμοστούν, ειδικά σε  μία μεγάλη σε έκταση χώρα, όπως είναι η Ουκρανία. Η Ουκρανία θέλει πολύ ισχυρές, σχεδόν σαν το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ («επίθεση σε έναν είναι επίθεση σε όλους»), αλλά οι περισσότερες δυτικές χώρες φοβούνται να δεσμευτούν σε κάτι που θα τις έβαζε αυτόματα σε πόλεμο με τη Ρωσία. Γι’ αυτό και μέχρι στιγμής γίνεται λόγος για πιο «ευέλικτες» εγγυήσεις, όπως η G7 δέσμευση, που προβλέπει συνεχή στρατιωτική, οικονομική και πολιτική στήριξη της Ουκρανίας σε βάθος χρόνου.
Ένα μεγάλο ερωτηματικό, ωστόσο, παραμένει σχετικά με το τι θα αποδεχτεί η Ρωσία ως εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία. Πολλοί σχολιαστές έχουν υποστηρίξει ότι η Μόσχα δεν θα πρέπει να έχει κανένα λόγο σε αυτό το θέμα. Αλλά καμία χώρα του Συνασπισμού των Προθύμων δεν είναι διατεθειμένη να στείλει στρατεύματα στην Ουκρανία, αν η Ρωσία αρνηθεί. Κανείς δεν θέλει να ξεκινήσει τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Πολυάριθμοι στρατιωτικοί εμπειρογνώμονες έχουν δηλώσει ότι οποιαδήποτε μελλοντική «δύναμη ασφαλείας», που θα παρέχεται από τον Συνασπισμό των Προθύμων πρέπει να έχει τη συμβολή των ΗΠΑ, κάτι για το οποίο μέχρι τη σύνοδο κορυφής της Αλάσκας την περασμένη εβδομάδα, ο Ντόναλντ Τραμπ αρνούνταν να δεσμευτεί. Τώρα, έχει δηλώσει ότι οι ΗΠΑ θα εμπλακούν, αλλά χωρίς στρατιωτικές δυνάμεις επί του εδάφους στην Ουκρανία.

Ιστορικά Παραδείγματα

Υπάρχουν κάποια ιστορικά παραδείγματα εγγυήσεων ασφαλείας που συζητούνται συχνά ως «μοντέλα» για την Ουκρανία:

Μοντέλο Ισραήλ – ΗΠΑ
Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν υπογράψει συνθήκη αμοιβαίας άμυνας με το Ισραήλ (δηλαδή δεν υπάρχει κάτι σαν το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ). Αντίθετα, προσφέρουν μακροχρόνια στρατιωτική βοήθεια: ετήσια χρηματοδότηση, πρόσβαση σε προηγμένα όπλα (F-35, Iron Dome), κοινή ανάπτυξη τεχνολογιών και πολιτική στήριξη. Αυτό κάνει το Ισραήλ ικανό να αμύνεται μόνο του, γνωρίζοντας ότι οι ΗΠΑ θα το στηρίξουν διαρκώς.

Μοντέλο Νότια Κορέα – ΗΠΑ
Υπάρχει επίσημη συνθήκη αμοιβαίας άμυνας (1953), που δεσμεύει τις ΗΠΑ να υπερασπιστούν τη Ν. Κορέα σε περίπτωση επίθεσης. Οι ΗΠΑ διατηρούν μόνιμη στρατιωτική παρουσία (βάσεις, στρατεύματα, αντιπυραυλικά συστήματα).

Μοντέλο Φινλανδίας – Σουηδίας πριν το ΝΑΤΟ
Πριν μπουν στο ΝΑΤΟ, οι δύο χώρες είχαν διμερείς συμφωνίες αλληλοβοήθειας με ευρωπαϊκά κράτη και την Ε.Ε. Η Ε.Ε. μάλιστα έχει το Άρθρο 42.7 (συλλογική άμυνα παρόμοια με του ΝΑΤΟ, αλλά λιγότερο δεσμευτική).

Το Μνημόνιο της Βουδαπέστης (1994) — το «αρνητικό παράδειγμα»
Η Ουκρανία παρέδωσε τα πυρηνικά της όπλα με αντάλλαγμα εγγυήσεις από ΗΠΑ, Βρετανία και Ρωσία ότι θα σεβαστούν την εδαφική της ακεραιότητα. Η Ρωσία παραβίασε τη συμφωνία με την προσάρτηση της Κριμαίας (2014) και την εισβολή (2022).
Αυτό δείχνει πόσο ανεπαρκείς είναι οι «χαλαρές» εγγυήσεις χωρίς μηχανισμό άμεσης αντίδρασης.