Τι σημαίνει η κήρυξη σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης της Πάτμου, της Λέρου και της Αττικής λόγω λειψυδρίας

Με τρεις αποφάσεις που δημοσιεύθηκαν στο ΦΕΚ Β’ 6416/1.12.2025, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας κηρύσσει σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης λόγω λειψυδρίας τον Δήμο Πάτμου, τον Δήμο Λέρου και για πρώτη φορά το σύνολο της περιοχής δραστηριότητας της ΕΥΔΑΠ, δηλαδή την ευρύτερη περιοχή της Αττικής που υδροδοτείται από την εταιρεία. Η διάρκεια του καθεστώτος ορίζεται σε τρεις μήνες για Πάτμο και Λέρο και σε έξι μήνες για την περιοχή της ΕΥΔΑΠ, με δυνατότητα επανεξέτασης στη συνέχεια, ανάλογα με τα υδρολογικά δεδομένα.

Η κήρυξη περιοχών σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης για τη λειψυδρία είναι κάτι πρωτόγνωρο για την Ελλάδα σε αυτή την κλίμακα και λειτουργεί ως ηχηρό καμπανάκι της κλιματικής κρίσης. Τα νησιά του Αιγαίου, που ζουν κάθε καλοκαίρι με το άγχος της επάρκειας νερού, και η Αττική, όπου συγκεντρώνεται σχεδόν ο μισός πληθυσμός της χώρας, δείχνουν πόσο εύθραυστο είναι το σημερινό μοντέλο διαχείρισης.
Οι αποφάσεις αυτές έρχονται να «κλειδώσουν» θεσμικά μια διαδικασία που είχε ήδη ξεκινήσει σε επίπεδο Ρυθμιστικής Αρχής Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ) πρώτα για Πάτμο και Λέρο, που αντιμετώπιζαν οξυμένα προβλήματα επάρκειας νερού, και στη συνέχεια για την Αττική και το Μεγανήσι Λευκάδας, μετά από μαραθώνια συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου της Αρχής.
Η νομική βάση του νέου καθεστώτος είναι το άρθρο 9Α του νόμου 3199/2003 για τη διαχείριση των υδάτων, όπως προστέθηκε πρόσφατα με τον νόμο 5215/2025. Στόχος είναι να υπάρχει ένα ειδικό, «υδρολογικό» καθεστώς έκτακτης ανάγκης, διαφορετικό από την κλασική πολιτική προστασία (φωτιές, πλημμύρες κ.λπ.), που ενεργοποιείται αποκλειστικά όταν η λειψυδρία απειλεί την ασφάλεια υδροδότησης μιας περιοχής.

Τι αλλάζει για τις αρχές
Στην πράξη, η κήρυξη μιας περιοχής σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης λόγω λειψυδρίας δεν σημαίνει αυτόματα περιοριστικά μέτρα για τους πολίτες. Σημαίνει όμως ότι η δημόσια διοίκηση «τρέχει» με διαφορετικές ταχύτητες. Σύμφωνα με την ανάλυση της ΡΑΑΕΥ και κυβερνητικές πηγές, το καθεστώς αυτό επιτρέπει:

• άμεση χρηματοδότηση έργων από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, χωρίς τις χρονοβόρες διαδικασίες ωρίμανσης,
• επίσπευση μελετών και αδειοδοτήσεων για έργα ύδρευσης και αφαλάτωσης,
• δυνατότητα πιο ευέλικτων αναθέσεων (ακόμη και απευθείας), ώστε κρίσιμα έργα να γίνουν σε μήνες και όχι σε χρόνια,
• προτεραιοποίηση παρεμβάσεων ενίσχυσης υδατικών αποθεμάτων, αναβάθμισης δικτύων και μείωσης απωλειών.

Για τα νησιά Πάτμος και Λέρος, ο γενικός γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτινων Πόρων έχει διευκρινίσει ότι η απόφαση δίνει στους δήμους τη δυνατότητα να «ξεκλειδώσουν» άμεσα κονδύλια για νέες ή ενισχυμένες μονάδες αφαλάτωσης, γεωτρήσεις και έργα δικτύου, ώστε να εξασφαλιστεί η επάρκεια νερού ενόψει και της επόμενης τουριστικής περιόδου.
Στην Αττική, η κατάσταση είναι πιο σύνθετη, καθώς αφορά εκατομμύρια κατοίκους και ένα διασυνδεδεμένο σύστημα ταμιευτήρων και δικτύων. Η απόφαση βασίστηκε στα στοιχεία της ΕΥΔΑΠ, σύμφωνα με τα οποία τα αποθέματα νερού στους ταμιευτήρες έχουν μειωθεί θεαματικά σε σχέση με τον μέσο όρο της τελευταίας δεκαπενταετίας, λόγω παρατεταμένης ανομβρίας, κλιματικής κρίσης και αυξημένης κατανάλωσης.
Στο τραπέζι βρίσκονται μεταξύ άλλων η ενεργοποίηση νέων γεωτρήσεων, η επιτάχυνση έργων στη διώρυγα Θηβών και η ενίσχυση του ταμιευτήρα του Εύηνου με μερική εκτροπή ποταμών της Ευρυτανίας.

Τι σημαίνει για τους πολίτες
Παρά τον βαρύ τίτλο της «κατάστασης έκτακτης ανάγκης», οι αρμόδιοι φορείς υπογραμμίζουν ότι το καθεστώς αυτό, σε αυτή τη φάση, δεν συνεπάγεται αυτόματα δελτίο στο νερό, διακοπές υδροδότησης ή αυξήσεις τιμολογίων. Πρόκειται πρωτίστως για ένα διοικητικό εργαλείο που επιταχύνει έργα και παρεμβάσεις.
Ωστόσο, το μήνυμα προς τους καταναλωτές είναι σαφές. Η σπατάλη νερού δεν είναι πλέον «ανώδυνη συνήθεια», αλλά παράγοντας που μπορεί να οδηγήσει σε σκληρότερα μέτρα αν η κατάσταση επιδεινωθεί. Ήδη ειδικοί και αρχές μιλούν ανοιχτά για την ανάγκη περιορισμού της άσκοπης κατανάλωσης – από το πότισμα κήπων και το πλύσιμο αυτοκινήτων, μέχρι τις διαρροές σε ιδιωτικά δίκτυα και κτίρια.
Στο τραπέζι, για μελλοντικά στάδια αν χρειαστεί, βρίσκονται σενάρια όπως ζώνες με χαμηλότερη πίεση, χρονικοί περιορισμοί στο πότισμα και στο γέμισμα πισίνων, ή στοχευμένες εκστρατείες ελέγχων. Προς το παρόν, όμως, η κυβέρνηση επιλέγει να εστιάσει σε έργα υποδομής και όχι σε οριζόντια μέτρα που θα έπλητταν άμεσα την καθημερινότητα των πολιτών.

Πέρα από τις τρεις περιοχές του ΦΕΚ – Τι γίνεται με το Μεγανήσι
Παρότι στο συγκεκριμένο ΦΕΚ αναφέρονται μόνο Πάτμος, Λέρος και η περιοχή της ΕΥΔΑΠ, η ΡΑΑΕΥ έχει εισηγηθεί αντίστοιχο καθεστώς έκτακτης ανάγκης και για το Μεγανήσι Λευκάδας.
Το μικρό νησί του Ιονίου αντιμετωπίζει επίσης πιεστικά προβλήματα επάρκειας νερού, με τις τοπικές αρχές να αναζητούν λύσεις μέσω νέων έργων ύδρευσης και καλύτερης διαχείρισης των υφιστάμενων πόρων.