Οργή αγροτών για τις ενισχύσεις που δεν έλαβαν

Στις πλαγιές της Θεσσαλίας, στα χωράφια της Κρήτης και στα βοσκοτόπια της Μακεδονίας, το ίδιο σκηνικό επαναλαμβάνεται με τους αγρότες και τους κτηνοτρόφους μπροστά από τα ΑΤΜ ή στην οθόνη του e-banking, να αναζητούν την περιβόητη «προκαταβολή της βασικής ενίσχυσης» και να βλέπουν είτε απολύτως τίποτα είτε ποσά που μετά βίας καλύπτουν έναν λογαριασμό ρεύματος.  Οι πιο τολμηροί πήραν τηλέφωνο τον ΟΠΕΚΕΠΕ και η απάντηση που λάμβαναν είναι ότι υπεύθυνη είναι η ΑΑΔΕ. Στη συνέχεια τηλεφωνούσαν στην ΑΑΔΕ και εάν έβρισκαν στο τηλεφωνικό κέντρο κάποιον του έλεγαν πάρτε τον ΟΠΕΚΕΠΕ. Κάπως έτσι εξελίχθηκαν οι τελευταίες ώρες μεταξύ του κράτους και των αγορτών-κτηνοτρόφων.

Την ώρα που η κυβέρνηση δια στόματος του αντιπροέδρου της Κωστή Χατζηδάκη, διαβεβαίωνε ότι «γυρνάμε σελίδα» και ότι οι επιδοτήσεις συνολικά θα είναι περισσότερες φέτος, για χιλιάδες πραγματικούς παραγωγούς η πληρωμή με μία λέξη είναι φιάσκο.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν επίσημα, η προκαταβολή της βασικής ενίσχυσης που καταβλήθηκε ανέρχεται σε 363 εκατ. ευρώ προς 471.833 δικαιούχους, ποσό που αντιστοιχεί μόλις στο 75% της περσινής προκαταβολής (476 εκατ. ευρώ). Παράλληλα, περίπου 140.000 παραγωγοί έμειναν εντελώς εκτός πληρωμής, χωρίς να γνωρίζουν ακόμη το γιατί.
Ο πρόεδρος της ΕΘΕΑΣ Παύλος Σατολιάς κάνει λόγο για «κακή πληρωμή», υπογραμμίζοντας ότι πολλοί είτε θα πάρουν λιγότερα, είτε λόγω παρακρατήσεων σε ΕΛΓΑ και πάγιες εντολές «δεν θα τους μείνει ούτε ένα ευρώ».
Κι όμως, λίγες ώρες πριν, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Κωστής Χατζηδάκης εμφανιζόταν διαδοχικά σε κανάλια και ενημερωτικές εκπομπές διαβεβαιώνοντας ότι «ο αγροτικός κόσμος παίρνει φέτος περισσότερα χρήματα από ό,τι πέρυσι» και ότι «η χώρα δεν θα χάσει ούτε ένα ευρώ από τις αγροτικές επιδοτήσεις».
Οι αγρότες, όμως, βλέπουν κάτι πολύ διαφορετικό. Εναν τραπεζικό λογαριασμό σχεδόν άδειο και ένα κράτος που τους ζητά να κάνουν υπομονή για… την «νέα κανονικότητα».

Ένα σκάνδαλο που πλήρωσαν οι λάθος άνθρωποι
Το σκάνδαλο στον ΟΠΕΚΕΠΕ δεν είναι πια αφηρημένη έννοια. Η Οικονομική Αστυνομία και η Οικονομική Εισαγγελία έχουν στείλει ήδη πάνω από 1.000 ύποπτα ΑΦΜ στη Δικαιοσύνη για «μαϊμού» επιδοτήσεις, που φέρονται να φτάνουν συνολικά τα 23 εκατ. ευρώ. Μόνο τον τελευταίο ενάμιση μήνα, άλλα 350 ΑΦΜ έχουν διαβιβαστεί στον εισαγγελέα, ενώ 14 άτομα βρίσκονται ήδη προφυλακισμένα ως μέλη εγκληματικής οργάνωσης που δήλωνε πλαστά βοσκοτόπια και αποσπούσε παράνομους ευρωπαϊκούς πόρους.
Παράλληλα, αποκαλύψεις για επιστολές της Κομισιόν έχουν δείξει ότι ήδη από τον Απρίλιο του 2024 η Γενική Διεύθυνση Γεωργίας προειδοποιούσε ευθέως για πιθανή αναστολή πληρωμών προς την Ελλάδα, λόγω σοβαρών προβλημάτων στο σύστημα εσωτερικών ελέγχων του ΟΠΕΚΕΠΕ και καθυστερήσεων έως και 16 μηνών στην παροχή στοιχείων προς τους πιστοποιητές.
Με άλλα λόγια, υπήρχε εδώ και πολλούς μήνες ένα «κοκτέιλ» παρατυπιών, ελλιπών ελέγχων και διαφθοράς, για το οποίο τώρα πληρώνει το τίμημα ο έντιμος παραγωγός στο χωράφι. Η αυστηρή επιτήρηση των ευρωπαϊκών θεσμών, σε συνδυασμό με την προσπάθεια εκκαθάρισης των πλαστών ενισχύσεων, έχει οδηγήσει σε μια άνευ προηγουμένου καθυστέρηση των πληρωμών: πάνω από 1,3 δισ. ευρώ επιδοτήσεων και ενισχύσεων που αφορούν όχι μόνο το 2025 αλλά και το 2024 παραμένουν σε εκκρεμότητα, αφήνοντας περίπου 600-650 χιλιάδες αγρότες σε «γκρίζα ζώνη».

Αγρότες στα μπλόκα, κυβέρνηση στις κάμερες
Από το καλοκαίρι, οι αποκαλύψεις για το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ συνοδεύτηκαν από κινητοποιήσεις σε Λάρισα, Κεντρική Μακεδονία και άλλες περιοχές, με τρακτέρ να κατακλύζουν κεντρικές πλατείες «στη σκιά του σκανδάλου» και της ευλογιάς που χτύπησε το ζωικό κεφάλαιο.
Σήμερα, με την πληρωμή της προκαταβολής να έχει ήδη καθυστερήσει έναν μήνα σε σχέση με το συνηθισμένο και με το περιβόητο Μέτρο 23 να έρχεται με καθυστέρηση δύο ετών για πολλούς παραγωγούς, τα μπλόκα θεωρούνται πια σχεδόν δεδομένα.
Στην Κρήτη, οι αγρότες δηλώνουν ανοιχτά ότι, μέχρι να υπάρξουν συγκεκριμένες απαντήσεις για τις ενισχύσεις και το συνολικό πλαίσιο στήριξης, όλοι οι βουλευτές του νησιού, οι υπουργοί και ο ίδιος ο πρωθυπουργός είναι «ανεπιθύμητοι». Προειδοποιούν μάλιστα για δυναμικές παρεμβάσεις κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Κυριάκου Μητσοτάκη, εάν μέχρι τότε δεν έχουν διορθωθεί τα κραυγαλέα λάθη και οι αδικίες.
Την ίδια ώρα, στην Αθήνα, η κυβέρνηση επιχειρεί να «μιλήσει στους αγρότες» μέσω non paper, ερωτήσεων-απαντήσεων και συνεχόμενων εμφανίσεων του Χατζηδάκη στα μέσα ενημέρωσης.

Το πρόβλημα είναι ότι για χιλιάδες από αυτούς που πράγματι κάνουν ειλικρινείς δηλώσεις, το αποτέλεσμα μοιάζει με τιμωρία. Αλλοι δεν πληρώθηκαν ούτε σεντ, άλλοι είδαν τα δικαιώματά τους να ψαλιδίζονται ακόμη και κατά 90% σε σχέση με προηγούμενα έτη, ιδίως στην κτηνοτροφία.

Χατζηδάκης χωρίς τσίπα 
Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης δεν βρέθηκε τυχαία στην πρώτη γραμμή αυτού του μετώπου. Με δική του πολιτική εντολή ανατέθηκε η διαπραγμάτευση με την Κομισιόν για το Σχέδιο Δράσης, καταργήθηκε ο ΟΠΕΚΕΠΕ ως οργανισμός πληρωμών και προωθήθηκε η μετάβαση των αρμοδιοτήτων στην ΑΑΔΕ, με ένα «υβριδικό σύστημα» για το 2025 και ένα νέο μόνιμο σχήμα από το 2026.
Ο ίδιος δηλώνει ότι «έτρεξε έναν αγώνα δρόμου» για να αποφευχθεί η αναστολή πληρωμών από τις Βρυξέλλες, ότι η μεταρρύθμιση έχει «κοινωνικό πρόσημο», αφού οι έντιμοι αγρότες θα πάρουν τελικά περισσότερα, και ότι όσοι μιλούσαν για «σανό» διαψεύστηκαν όταν εγκρίθηκε εγκαίρως το Σχέδιο Δράσης και ξεκίνησαν οι πληρωμές.
Μόνο που αυτή η εικόνα στέκεται πολύ δύσκολα δίπλα στην πραγματικότητα που περιγράφουν τα πραγματικά περιστατικά και τις ευθύνες της κυβέρνησης.

Η ίδια η Νέα Δημοκρατία αναγνωρίζει, διά στόματος του γραμματέα της Κοινοβουλευτικής Ομάδας Μάξιμου Χαρακόπουλου, ότι «υπάρχει εύφλεκτη ύλη στον κάμπο» και ότι η «ιστορία του ΟΠΕΚΕΠΕ δεν σκανδαλίζει απλώς τους έντιμους αγρότες, αλλά έχει και παρενέργειες γιατί δεν έχουν καταβληθεί μέχρι σήμερα εκατοντάδες εκατομμύρια που θα έπρεπε».
Σε αυτό το πλαίσιο, η επιλογή του Κωστή Χατζηδάκη να εμφανίζεται σχεδόν καθημερινά σε τηλεοπτικά πάνελ, δελτία ειδήσεων, ραδιοφωνικές συνεντεύξεις και γραπτές δηλώσεις, επαναλαμβάνοντας τα ίδια νούμερα και διαβεβαιώσεις, λειτουργεί ως μπούμερανγκ. Για έναν κόσμο που βρίσκεται με την πλάτη στον τοίχο και βλέπει το αγροτικό του εισόδημα να γκρεμίζεται, η επαναλαμβανόμενη φράση «οι επιδοτήσεις συνολικά είναι περισσότερες» μοιάζει σχεδόν προκλητική, όταν ο ίδιος δεν έχει πάρει ούτε το βασικό ποσό που κρατά ζωντανό το χωράφι του.

Η έντονη κριτική που δέχεται πλέον ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης δεν αφορά μόνο το αποτέλεσμα των πληρωμών, αλλά και το ύφος της επικοινωνιακής του αντεπίθεσης. Όταν χαρακτηρίζει «πολιτική ελαφρότητα» την κριτική της αντιπολίτευσης για το timing των πληρωμών και επισημαίνει ότι «δεν υπάρχει κυβέρνηση που να μπορεί να πληρώσει και να μην το κάνει, για να εισπράξει πολιτικό κόστος», δείχνει να αγνοεί το αυτονόητο, ότι το πολιτικό κόστος δεν προκύπτει επειδή δεν πιστώθηκαν εγκαίρως οι επιδοτήσεις, αλλά επειδή χιλιάδες οικογένειες στην ελληνική ύπαιθρο έμειναν για μήνες χωρίς χρήματα και χωρίς προοπτική.

Η πολιτική ευθύνη 
Κανείς δεν αμφισβητεί ότι η Ελλάδα όφειλε να συμμορφωθεί με τους κανόνες της ΚΑΠ, να θωρακίσει τους ελέγχους και να τερματίσει το «πάρτι» των πλαστών επιδοτήσεων που κόστιζε χρήματα και αξιοπιστία. Το πρόβλημα βρίσκεται αλλού στο ότι η κυβέρνηση και ο Κωστής Χατζηδάκης επέλεξαν να παρουσιάσουν αυτή τη δύσκολη μετάβαση σχεδόν ως success story, υποτιμώντας τις ευθύνες τους, οι οποίες είναι αποκλειστικά διακές τους, τόσο για το σκάδναλο όσο και για τα όσα ακολούθησαν.

Στο πεδίο ο λογαριασμός δεν βγαίνει. Οι καθυστερήσεις, η αίσθηση «στάσης πληρωμών» που περιγράφουν ακόμη και κυβερνητικές πηγές, η ασάφεια γύρω από τα κριτήρια αποκλεισμού και οι τεράστιες διαφορές μεταξύ όσων είχαν συνηθίσει να λαμβάνουν όλα αυτά συγκροτούν ένα τοπίο βαθιάς δυσπιστίας.