Πως το υπ. Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών «προσάρμοσε» το διαγωνισμό για τον Εξειδικευμένο Σύμβουλο Ποιοτικού Ελέγχου για τα συγχρηματοδοτούνται από την ΕΕ έργα υποδομής που προκηρύσσεται από το 1998
Ζώντας στον…. αστερισμό του σκανδάλου του ΟΠΕΚΕΠΕ, με τις παράνομες αγροτικές επιδοτήσεις και την κατασπατάληση ευρωπαϊκού χρήματος, επιλογές και αποφάσεις της κυβέρνησης για διεξαγωγή διαγωνισμών και αναθέσεις έργων που συγχρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, εγείρουν αν μη τι άλλο αίσθημα καχυποψίας.
H αναφορά είναι για την προκήρυξη της 20ης Μαΐου 2025 από το Υπερταμείο του διαγωνισμού για τον Εξειδικευμένο Σύμβουλο Ποιοτικού Ελέγχου (Ε.Σ.Π.ΕΛ.) που αφορά έργα υποδομής που συγχρηματοδοτούνται από την ΕΕ.
Ας δούμε τα πράγματα από την αρχή. Η καχυποψία των Ευρωπαίων για το πως η Ελλάδα και οι κυβερνήσεις της διαχειριζόντουσαν κοινοτικά κονδύλια για έργα ξεκινάει από την δεκαετία του ΄90. Το 1998 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσα από την ανάγκη να αποκτήσει ενιαία και αξιόπιστα τεκμήρια διασφάλισης και ανεξάρτητου συστηματικού ελέγχου της ποιότητας των έργων, αλλά και της χρηστής διάθεσης των κονδυλίων της ΕΕ, θέσπισε με την Ελληνική Πολιτεία τον Εξειδικευμένο Σύμβουλο Ποιοτικού Ελέγχου (Ε.Σ.Π.ΕΛ.) για τα έργα υποδομής που συγχρηματοδοτούνται από την ΕΕ [ΚΥΑ Δ17α/10/16/ΦΝ380/11-2-1998-64517 κατ’ εξουσιοδότηση του Ν.2372/1996 με σκοπό τη διασφάλιση της ποιότητας των συγχρηματοδοτούμενων έργων που εκτελούνταν τότε στο πλαίσιο του Ν.1418/84 (σήμερα Ν.4412 όπως ισχύει)].
Έδινε δηλαδή τη δυνατότητα στην ελληνική κυβέρνηση, μέσω διεθνή διαγωνισμού, να αναβαθμίσει τις ελεγκτικές της ικανότητες με τη βοήθεια πολυεθνικών εταιρειών που προσέφεραν υψηλού επιπέδου υπηρεσίες ελέγχου. Με απλά λόγια, η Κομισιόν βλέποντας πολλές ατασθαλίες στον έλεγχο των έργων και μη έχοντας εμπιστοσύνη στα αρμόδια όργανα της πολιτείας για το που πηγαίνουν τα χρήματα, «επέβαλε» το διαγωνισμό για τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου ιδιωτικού φορέα με κύρος, που θα της δίνει απευθείας λογαριασμό, γι’ αυτό και έβαλε αυστηρά κριτήρια στις διαδικασίες ίδρυσης του.
Από αυτή την άποψη η παροχή υπηρεσιών ελεγκτικού χαρακτήρα από πολυεθνικές εταιρείες, έμπαινε ως δικλείδα ασφαλείας σε μια χώρα σαν την Ελλάδα όπου οι εγχώριοι κρατικοί έλεγχοι ή δεν λειτουργούν καθόλου ή λειτουργούν ατελέσφορα ή έκαναν τα στραβά μάτια σε υπερκοστολογήσεις, καθυστερήσεις παράδοσης και κακοτεχνίες που προέκυπταν από τις μοιρασιές κοινοτικών πόρων σε ημετέρους. Ακόμα και για υποθέσεις που εντοπίστηκαν απατηλές συμπεριφορές, ρόλο μηχανισμού απόσβεσης αναλάμβαναν η ελληνική δικαιοσύνη με τις πολύχρονες καθυστερήσεις. Έτσι, οι υποθέσεις είτε δεν κατέληγαν είτε ξεχνιοντουσαν.
Ο Ε.Σ.Π.ΕΛ., βάσει του Νόμου έγινε ένας ενιαίος και ανεξάρτητος ιδιωτικός φορέας που προκύπτει από Δημόσιο Διεθνή Διαγωνισμό με εφαρμογή πολύ υψηλών κριτηρίων, ακριβώς για να προσελκύσει ανεξάρτητους και υψηλού βεληνεκούς και εξειδικευμένης εμπειρίας υποψηφίους ώστε να επιτευχθεί ο στόχος του θεσμού: ο αξιόπιστος, ανεξάρτητος, αδιάβλητος και διαφανής έλεγχος των έργων υποδομής. Ο Ε.Σ.Π.ΕΛ. αποδείχθηκε πολύτιμο εργαλείο και συνέβαλε σημαντικά τόσο στη βελτίωση της ποιότητας των συγχρηματοδοτούμενων έργων, όσο και στην εμπέδωση «κουλτούρας ποιότητας», αλλά και εργαλείο εξαναγκαστικής διαφάνειας.
Τρεις διαγωνισμοί, από δύο κυβερνήσεις (ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ)
Από το 1998 μέχρι και το 2023 προκηρύχθηκαν τρεις διαγωνισμοί επταετούς διάρκειας από τις κυβερνήσεις ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ (οι δυο τελευταίες προκηρύξεις του 2006 και του 2015). Ο πρώτος ΕΣΠΕΛ πήγε στην ιταλική εταιρεία ENEL.HYDRO και οι δύο επόμενοι στην ισπανική Eptisa Servicios de Ingenieria SL (αμφότερες σε κοινοπραξίες με ελληνικές εταιρείες). Και οι δύο εταιρείες αντιπροσωπεύουν οίκους διεθνούς εμβέλειας με σημαντική εξειδικευμένη εμπειρία, οι οποίες απείχαν από οποιαδήποτε άλλη εμπλοκή με έργα στην Ελλάδα, καθώς έπρεπε να ανταποκρίνονται στην κρίσιμη απαίτηση για τον ρόλο του ΕΣΠΕΛ, αυτήν της ανεξαρτησίας και αμεροληψίας.
Δηλαδή, του «ασυμβίβαστου – αποφυγής σύγκρουσης συμφερόντων», που αποτελεί αδιαπραγμάτευτη προϋπόθεση του θεσμού, ώστε να μην έχει ο ανάδοχος Ε.Σ.Π.ΕΛ. ως οικονομικός φορέας, αλλά και το σύνολο του προσωπικού του, ουδεμία σχέση, άμεσα είτε έμμεσα, με οποιονδήποτε φορέα είτε εταιρεία που εμπλέκεται στην υλοποίηση έργων. Διότι σε αντίθετη περίπτωση είναι εξαιρετικά πιθανό να δημιουργηθούν συνθήκες που θα συμπίπτει ο ρόλος ελεγκτή και ελεγχόμενου, ειδικά στο πλαίσιο της ελληνικής πραγματικότητας, όπου εργολάβοι, μελετητές, σύμβουλοι κ.λπ. δραστηριοποιούνται συνήθως σε ολόκληρη την επικράτεια.
Παίζοντας καθυστερήσεις επί 2,5 χρόνια
Και ερχόμαστε στο σήμερα. Στη λήξη της επταετίας του τελευταίου Ε.Σ.Π.ΕΛ.- ολοκληρώθηκε τον Δεκέμβριο του 2023 – έπρεπε να προκηρυχθεί νέος διαγωνισμός. Αδιαφορία, αδράνεια, μηδέν έλεγχοι, έργα στη μέση, κίνδυνοι για την δημόσια ασφάλεια;
Συναντήσεις, παρουσιάσεις, πιέσεις, εκκλήσεις (και από υπηρεσιακούς παράγοντες) προς τους αρμόδιους υπουργούς και γενικούς γραμματείς που πέρασαν από το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών επί 2,5 χρόνια. Άκρα σιωπή ενώ κανείς δεν έδινε απάντηση για το μέλλον ενός ούτως ή άλλως επιβεβλημένου διαγωνισμού.
Εκατοντάδες έργα, τοπικά, περιφερειακά, εθνικά, έμειναν στον αέρα χωρίς ουδείς να γνωρίζει το «γιατί» και που οφείλεται αυτή η ανεξήγητη αδιαφορία των πολιτικών προϊσταμένων να τρέξουν το διαγωνισμό.
Προκήρυξη με «πατέντα»
Στις 20 Μαΐου 2025, όμως, λύθηκε το μυστήριο. Ο νέος διαγωνισμός προκηρύχθηκε (διακήρυξη Ε.Σ.Π.ΕΛ.), αλλά με γνήσια ελληνική «πατέντα». Ενώ οι ευρωπαϊκές προδιαγραφές απαιτούν ένα ενιαίο έργο για όλη την επικράτεια, για να είναι αποτελεσματικό, ο νέος διαγωνισμός εισάγει την «πρωτοτυπία» να σπάσει σε πέντε (5) μικρά έργα. Όμως λόγω της φύσης του, το έργο ήταν γνωστό σε κυβερνητικούς και υπηρεσιακούς παράγοντες και στην αγορά ότι δεν μπορεί να λειτουργήσει με αυτόν τον τρόπο κατακερματισμού.
Συγκεκριμένα το έργο έσπασε στις εξής περιοχές:
- «ΑΤΤΙΚΗ – ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΕΡΓΑ»
- «ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ – ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ – ΘΡΑΚΗ – ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ»
- «ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ – ΗΠΕΙΡΟΣ – ΘΕΣΣΑΛΙΑ»
- «ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ – ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ – ΚΡΗΤΗ» και
- «ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ – ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ – ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ»
Δηλαδή, αντί να εφαρμοστεί το επί σειρά ετών υιοθετημένο μοντέλο επιλογής αναδόχου όπως λειτουργούσε τα προηγούμενα χρόνια δρομολογήθηκαν τα ακόλουθα:
- Ορίστηκε ως Διενεργούσα Αρχή του νέου διαγωνισμού η Μονάδα Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας της Ελληνικής Εταιρείας Συμμετοχών και Περιουσίας Α.Ε. (ΕΕΣΥΠ), χωρίς να διαθέτει την ειδική τεχνογνωσία που απαιτεί το έργο και διαφοροποίησε (χωρίς προφανή αιτιολογία) τις απαιτήσεις και κριτήρια επιλογής αναδόχου.
- Έγινε κατάτμηση του έργου σε πέντε (5) γεωγραφικές περιοχές, ενώ το έργο από τη φύση του είναι ενιαίο και εθνικής εμβέλειας.
Αποτέλεσμα, να βγουν άγονοι οι 4 από τους 5 διαγωνισμούς (περιοχές) επιβεβαιώνοντας το ανέφικτο της διαδικασίας (Απόφαση ΑΔΑ: 6Α6246ΝΩΑ7-6ΧΚ, 7.7.2025). Στον πέμπτο διαγωνισμό, σύμφωνα με πληροφορίες, προσήλθε μόνο ένας υποψήφιος. Το πλέον αξιοπερίεργο, μάλιστα, είναι η αιτιολογία στη διακήρυξη της Διενεργούσας Αρχής όπου αναφέρει επί λέξει:
«Η υποδιαίρεση στα ως άνω τμήματα γίνεται για τη διεύρυνση του ανταγωνισμού, την αποτελεσματικότερη εκτέλεση της σύμβασης από πλευράς των αναδόχων καθώς και διαχείριση της σύμβασης από πλευράς της Αναθέτουσας Αρχής. Υποδιαίρεση σε περαιτέρω τμήματα θα καθιστούμε δυσλειτουργική τη διαχείριση της σύμβασης και οικονομικά επαχθέστερη για την Αναθέτουσα Αρχή λόγω αδυναμίας δημιουργίας οικονομίας κλίμακος από πλευράς των αναδόχων».
Ούτε αυτό δεν πέτυχε (δηλαδή την διεύρυνση του ανταγωνισμού αφού δεν έτρεξαν να πάρουν μέρος οι εταιρείες, γιατί στην πραγματικότητα επιτυγχάνεται ακριβώς το αντίθετο από αυτό που διακηρύσσεται, δεδομένου ότι η κατάτμηση δημιουργεί μείζονα θέματα τόσο ως προς τα οικονομικά και την τελική επιβάρυνση του δημοσίου, όσο και ως προς την αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα της υλοποίησης της σύμβασης. Επί πλέον, η άρση της ρήτρας ασυμβιβάστου, επί της ουσίας ακυρώνει τον θεσμό. Δηλαδή παραβιάζονται τα βασικότερα απαιτούμενα χαρακτηριστικά του αναδόχου, αυτά της ανεξαρτησίας και διαφάνειας, αφού βγάζει έξω επί της ουσίας πολυεθνικούς ομίλους καθώς το σπάσιμο του έργου γίνεται σε πέντε μικρά και άρα ασύμφορα γι αυτούς έργα, ενδεχομένως φωτογραφίζει εγχώριες εταιρείες και επιτρέπει επί της ουσίας την εμπλοκή ελεγκτή – ελεγχόμενου με την άρση του «ασυμβίβαστου – αποφυγής σύγκρουσης συμφερόντων».
Ερωτήματα
Ως εκ τούτου από την προκήρυξη του διαγωνισμού προκύπτουν τα ερωτήματα:
1. ποιος ο λόγος να οριστεί ως διενεργούσα αρχή η Μονάδα Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας της Ελληνικής Εταιρείας Συμμετοχών και Περιουσίας Α.Ε. (ΕΕΣΥΠ), τη στιγμή που δεν διαθέτει την εμπειρία και τεχνογνωσία για το εξειδικευμένο αυτό έργο ειδικά όταν αυτό έχει προκηρυχθεί από την αρμόδια υπηρεσία του Υπ. Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών (Ειδική Υπηρεσία Αρχή Πιστοποίησης και Εξακρίβωσης Συγχρηματοδοτούμενων Προγραμμάτων) χωρίς επιπλέον κόστος τρεις (3) φορές με απόλυτη επιτυχία;
2. γιατί πραγματοποιείται κατάτμηση του έργου σε πέντε (5) γεωγραφικές περιοχές, ενώ το έργο από τη φύση του είναι ενιαίο και μόνο ως ενιαίο εξυπηρετεί το στόχο του θεσμού με την επιλογή αναδόχων με διεθνές κύρος;
3. γιατί η διακήρυξη δεν επιτρέπει στους υποψηφίους να υποβάλουν προσφορά σε περισσότερα του ενός γεωγραφικά τμήματα, προσελκύοντας έτσι μόνο μικρές εταιρείες που δεν διαθέτουν την κατάλληλη τεχνογνωσία και υποδομή, αποτρέποντας από τη συμμετοχή τις κατ’ εξοχήν μεγάλες ξένες εταιρείες;
4. γιατί εν τοις πράγμασι πραγματοποιήθηκε άρση της ρήτρας ασυμβιβάστου, που αποτελεί την πλέον κρίσιμη απαίτηση και επιτρέπεται πλέον στους αναδόχους Ε.Σ.Π.ΕΛ. να έχουν δυνητικά εμπλοκή και στην υλοποίηση έργων, δηλαδή δημιουργεί δυνάμει συνθήκες ταύτισης ελεγκτή – ελεγχόμενου παραβιάζοντας την ανεξαρτησία και την αμεροληψία των ελέγχων;
5. ποια θα είναι τα επόμενα βήματα αφού ήδη τα πρώτα αποτελέσματα του διαγωνισμού, με την κήρυξη άγονων τεσσάρων (4) από τις πέντε (5) περιοχές να είναι αρνητικά;
6. γιατί με τις παραπάνω διαδικασίες προκύπτει τελικά μεγαλύτερο κόστος για το δημόσιο, αλλά και δεν προασπίζεται το δημόσιο συμφέρον, όπως προβλέπει ο θεσμοθετημένος με Νόμο ρόλος του Ε.Σ.Π.ΕΛ;
7. γνωρίζει η Κομισιόν αυτές τις αλλαγές και τις εξελίξεις;
8. μήπως η τελικά κήρυξη άγονων των τεσσάρων (4) από τους πέντε (5) διαγωνισμούς αποτελεί την κερκόπορτα για απευθείας αναθέσεις λόγω επείγοντος;
9. ποιοι τελικά επωφελούνται από τις παραπάνω αλλαγές;
Η Κυβέρνηση με τη νέα διαδικασία που θεσπίζει, επί της ουσίας υποβαθμίζει και ακυρώνει ελεγκτικούς, ανεξάρτητους μηχανισμούς.
Και είναι ακόμα μία περίπτωση για να ασχοληθεί η περιπλανώμενη αντιπολίτευση.
Βασίλης Φιλιππάτος
ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΣΗΜΕΡΑ:
- Διακοπές σε νησί: Ανάμεσα στο να πάρουμε το αυτοκίνητο και στο να νοικιάσουμε εκεί
- Υποκλοπές: Στις 24 Σεπτεμβρίου η δίκη για το σκάνδαλο Predator
- Bridgepoint: Πούλησε 1,5 δισ. ευρώ την Vermaat στην Compass
- Δασμοί Τραμπ: Πώς το «εμπορικό μπαζούκα» της Ευρώπης θα μπορούσε να είναι η έσχατη λύση
- Φοιτητικές εστίες στη Δ. Μακεδονία: ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, ΑΚΤΩΡ Παραχωρήσεις – Aktor, ΑΒΑΞ, Metlen, ΑΤΕΣΕ στην τελική φάση
- ΕΛΣΤΑΤ: Αύξηση 3,8% στις αφίξεις και 3,9% στις διανυκτερεύσεις σε καταλύματα το 2024
- ΣΚΡΟΥΤΖ: Έσπασε ταμεία με αύξηση 24% του τζίρου και σχεδόν πενταπλασιασμό των καθαρών κερδών
- ΕΛΓΑ: Καταβάλλονται 13,5 εκατ. ευρώ για τις πυρκαγιές του 2021
Ακολουθήστε το financialreport.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις